در دهه‌های اخیر که توسعه صنعت ساخت در مقایسه با صنایع دیگر مانند تولید و یا هوافضا کندتر بوده؛ ظهور فناوری BIM انقلابی در صنعت ساخت معرفی شده که موجب مدیریت کارآمدتر و بهبود بهره‌وری در چرخه زندگی پروژه‌ها می‌گردد. این در حالی است که چالش‌هایی مانند مالکیت مدل، محرمانه بودن اطلاعات، اعتماد به تأمین‌کنندگان، مدیریت مؤثرتر دارایی، طرح قراردادهای هوشمند و بسیاری از این عوامل همچنان سد راه متخصصان این صنعت است؛ بنابراین؛ به‌کارگیری BIM به‌تنهایی نمی‌تواند مشکلات این صنعت را به طور کامل حل کرده و حتی ریسک رکود و توقف این انقلاب و نوآوری دور از انتظار نیست.
1. نظریه جام آب
به دنبال یافتن راه‌حل مناسب و کاهش این ریسک، YE و همکاران در سال 2018 نظریه "جام آب" را در صنعت ساخت مطرح کرده است ([1]). در آن مقاله به نحوه تعامل سه غول فناوری یعنی BIM، اینترنت اشیا (IOT) و بلاک‌چین باهدف معرفی برنامه‌های کاربردی جدید با مزایا و سود بیشتر برای صنعت ساخت پرداخته شده است. این نظریه؛ صنعت ساخت را شبیه یک جام توصیف کرده که قاعده (کف) جام BIM، دیواره آن؛ بلاک‌چین و محتویات داخل جام (مانند آب) همان IOT یعنی موجودیت اشیا و داده‌ها است.
شکل 1. تعامل BIM، اینترنت اشیا و بلاک چین.
وجود هرکدام از این سه تکنولوژی در سیستم؛ اجباری است. زیرا بدون BIM (کف جام)، "آب" نمی‌تواند حفظ و مدیریت شود، پس روش تنظیم شیء و داده‌ها بی‌معنی است. بدون IOT، جام خالی بوده و سیستم با واقعیت همگام نیست و بدون بلاک‌چین (دیواره جام)، "آب" نمی‌تواند در یک محیط امن، شفاف و مناسب، حفظ و مدیریت شود. به عبارتی بهتر؛ موجودیت، جریان و حامل اطلاعات را می‌توان به‌عنوان یک جام پرازآب در نظر گرفت، جایی که آب در حال ساخت داده است (IOT) و جام؛ روشی است برای ذخیره، انتقال و به‌اشتراک‌گذاری این داده‌ها (BIM- Block Chain). تعامل هرکدام از فناوری‌ها نیز حائز اهمیت است. به‌عنوان‌مثال؛ در زمینه BIM، اثبات حقوق مالکیت فمیلی‌های Revit به این دلیل مشکل‌ساز است که فایل‌ها را می‌توان به‌راحتی کپی و اصلاح کرد. بلاک‌چین با کمک قراردادهای هوشمند میتواند به طور ایمن مالکیت فمیلی‌های Revit را ثبت و در ازای پرداخت حق انتقال، اجازه تبادل آنها را صادر نماید.
علاوه بر این؛ حقوق مالکیت یک دارایی به‌ویژه یک دارایی دیجیتالی را با کمک بلاک‌چین می‌توان اثبات و ردیابی کرد. اینترنت اشیا میتواند سطح هوشمندسازی و اتوماسیون زنجیره تأمین و تدارکات را از طریق حسگرها و RFID بهبود بخشد. تعامل BIM و IOT در ساختمان‌‌های سبز و هوشمند و همچنین افزایش ایمنی محیط ساخت در تحقیقات سایر پژوهشگران نیز مورد بررسی قرار گرفته است. تعامل IOT و بلاک‌چین نیز منجر به ایجاد پایگاه‌داده غیرمتمرکز IOT، تقویت حریم خصوصی و افزایش قابلیت همکاری با خارج از محیط پروژه می‌گردد.
شکل 2. تئوری جام آب.
هر یک از اعضای تیم پروژه فقط با اجازه قرارداد هوشمند، می‌توانند به مدل BIM دسترسی پیدا کرده و عملکرد آنها در بلاک‌چین ضبط شود. از این طریق می‌توان مسئولیت و حقوق را به طور مؤثرتری در مدل تخصیص داد و اطلاعات را در پایگاه‌داده بلاک‌چین ادغام کرد.
2. نتیجه‌گیری
به نظر می‌رسد "جام آب" همان واقعیت هوشمندانه است که پتانسیل رهبری و ارتقای هویت دیجیتالی صنعت ساخت در آینده را دارد. از مزایای عمده این تعامل سه‌گانه می‌توان به کاهش تأخیر در پرداخت، کاهش ادعا، مدیریت بهتر سیستم نگهداری ساختمان (BMS)، مستندسازی بهتر، کارآمدی زنجیره تأمین و لجستیک اشاره کرد. به‌شرط آنکه زیرساخت‌های فنی و آموزشی مناسب فراهم گردیده و نیز کدنویسی قراردادهای هوشمند و سیستم مبادلات مالی آن‌قدر قوی باشد تا خطر سو استفاده توسط هکرها و نیز چالشهای مرتبط با ظهور نسل جدید کامپیوترهای کوانتومی را به حداقل برساند. شناسایی و معرفی مزایای باورنکردنی بیشتر از تعامل این سه غول فناوری و یا حتی مشکلات پیشروی به‌کارگیری آنها؛ میتواند موضوع خوبی در عرصه پژوهش‌های آینده باشد.
- جهت مطالعه بیشتر، فایلی جهت دانلود قرار داده شده است.
جایگاه این مبانی در آموزش‌های مؤسسه ACEMI
در نقشه راه جامع مؤسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور، در سطح مهارت‌های سخت (کارشناسی - اجرایی و ارشد - استراتژی) و در سطح مهارت‌های نرم دوره‌های جامعی دیده شده است. همچنین به جهت آشنایی با دوره‌ها و تاریخ برگزاری آنها می‌توانید به بخش تقویم آموزشی موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.
[1] YE, Z. Yin, M. Tang, L. Jiang, H. 2018. Cup-of-Water theory: A review on the interaction of BIM, IoT and blockchain during the whole building lifecycle. International Symposium on Automation and Robotics in Construction.
دانلود جزئیات این مقاله
