روش انجام تجمیعی پروژه (تحویل یکپارچه اقلام پروژه - IPD)

یکی از چالش‌های مهم در پروژه‌های پیچیده، بروز ناهماهنگی به دلیل عدم تعریف هدف مشترک بین ذی‌نفعان است. اما شاید دلیل این امر را بتوان ساختار بسیاری از روش‌های اجرای پروژه همچون طراحی، مناقصه و ساخت (DBB) و یا حتی طرح و ساخت (DB/EPC) دانست. ساختارهایی که در بسیاری از آنها منافع طرفین پروژه با یکدیگر در تضاد بوده (Conflict of interest) و همین تضاد منافع، مانع از تعریف هدف مشترک بین طرفین می‌گردد. اما راهکار پیشنهادی برای حل این مشکل چیست؟ موضوعی که قصد داریم در این مقاله بدان بپردازیم.

برای حل این تضاد منافع، نیازمند تعریف روش اجرا و تحویل پروژه (Project Delivery System) جدیدی هستیم که ریسک و پاداش را به‌صورت متعادل و بر اساس خروجی عملکرد نهایی پروژه بین طرفین توزیع نماید. این روش نیازمند آن است که ارتباطات در سراسر چرخه عمر پروژه به‌صورت کاملاً واضح، مختصر، باز و قابل‌اعتماد تعریف گردد. این همان روش انجام تجمیعی پروژه (به آن روش اجرای تجمیعی پروژه، تحویل یکپارچه اقلام پروژه و یا راهبری یکپارچه پروژه نیز گفته می‌شود) بوده که به Integrated Project Delivery system یا همان IPD معروف است. اگرچه روش انجام تجمیعی پروژه (IPD) از محبوبیت خاصی در بین بسیاری از فعالان پروژه‌ها برخوردار است، اما همچنان شناخت کمی نسبت به آن وجود دارد. طبق آنچه انجمن مدیریت ساخت آمریکا (CMAA) گفته است، با یک جستجو می‌توان منابع بسیاری را پیدا نمود که هیچ‌کدام از آنها تعریف مشترکی از این روش ننموده‌اند.

نقش روش انجام/اجرای تجمیعی پروژه (IPD) در پروژه‌ها

شاید بتوان گفت اولین تعریف جامع روش انجام تجمیعی پروژه (IPD) توسط موسسه معماران آمریکا (AIA) در سال 2007 ارائه شد. این انجمن روش IPD را چنین تعریف می‌نماید: 

 این روش اجرا رویکردی است که به یکپارچه کردن افراد، سیستم‌ها، ساختارها و شیوه‌های کسب‌وکار، در یک فرایند پرداخته تا تمام مشارکت‌کنندگان در جهت بهینه‌سازی نتایج، افزایش ارزش و سود به کارفرما، کاهش اتلاف و اثربخشی بیشتر در تمام مراحل چرخه عمر پروژه گام بردارند.

از نظر موسسه AIA، به دلیل بهره‌گیری از مشارکت زودهنگام ذی‌نفعان و ایجاد همکاری و اعتماد متقابل بین طرفین، روش انجام تجمیعی پروژه (IPD) نوعی رابطه برد - برد محسوب می‌شود. 

طرفداران این روش معتقدند که روش انجام تجمیعی پروژه، با تیم‌سازی، استفاده بهینه از ظرفیت مهندسی، مشارکت و همکاری بخش‌های مختلف پروژه، موجب ارزش‌آفرینی بیشتر بین کارفرما، مشاور، پیمانکاران و بهره‌برداران شده و با ادغام بیشتر سرویس‌ها، باعث کاهش هزینه کل و در نتیجه بهبود بهره‌وری می‌گردد.

منحنی ارائه شده در شکل 1 مقایسه سیستم تحویل سنتی (Traditional Project Delivery System) با سیستم تحویل یکپارچه IPD بر اساس تصمیم‌گیری‌های مربوط به طراحی و تاثیر آن بر روی هزینه تغییرات در طول چرخه حیات پروژه را نشان می‌دهد.

شکل 1. منحنی Macleamy

در طرف دیگر، مخالفان روش IPD معتقدند که روش اجرای تجمیعی پروژه (IPD)، بیشتر شبیه به یک روش تحویل است تا روش انجام پروژه! همچنین این افراد بر این باور هستند که روش IPD ترکیبی از متدولوژی‌های اصول ناب (Lean) و بهترین ارزش کسب شده است. این افراد معتقدند که اگر مرحله طراحی را به‌عنوان قلب یک پروژه و فرایندی غیرخطی و تکراری بدانیم، مرحله ساخت دقیقاً نقطه مقابلی است که در تلاش است فرایند ساخت پروژه خطی و غیرتکراری باشد.

شکل 2. نمودار مقایسه سیستم تحویل سنتی با سیستم تحویل یکپارچه در طول چرخه حیات پروژه

صرف‌نظر از نظریه موافقان و مخالفان، چالش‌های پیش‌روی روش اجرای تجمیعی پروژه (IPD)، موارد بسیاری هستند که باید موردتوجه قرار گیرد. به‌عنوان‌مثال، چالش مهم کارفرما پیداکردن شرکای مناسب بر اساس مهارت فنی، تجربه، درک تفکر مشارکتی، مهارت‌های فردی و بین‌فردی است. چالش دیگر، موضوع بیمه در این روش اجرا است که نیاز به تعریف روش جدید دارد. قیمت تضمینی و رقابتی بودن حضور ذی‌نفعان توسط کارفرمایان، عدم وجود تیپ قراردادی مناسب، شیوه برگزاری مناقصات، محدودیت‌های قوانین و روش جبران خسارت، چالش‌های دیگری در پیاده‌سازی این روش در ایران هستند. بسیاری از کارشناسان معتقدند IPD در پروژه‌هایی که کارفرما از ابتدا و با اهداف روشن نقش فعالی داشته و به مشارکت در پروژه اهمیت می‌دهد، مانند پروژه‌های بزرگ و پیچیده بیمارستان‌ها و یا تصفیه‌خانه‌های بزرگ، به‌خوبی قابلیت اجراشدن دارد.

- جهت مطالعه بیشتر، نسخه PDF راهنمای سیستم تحویل پروژه یکپارچه که توسط موسسه معماران آمریکا (AIA) و موسسه معماران کالیفرنیا که در سال 2007 میلادی منتشر شده است، جهت دانلود قرار داده شده است.

جایگاه مبانی ارائه شده در آموزش‌های موسسه ACEMI

در نقشه راه جامع مدیریت ساخت موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور، در سطح مهارت های سخت (ارشد - استراتژی) دوره‌ای با عناوین "قراردادهای ساخت و سیستم های تحویل پروژه" ارائه شده است که به‌صورت جامع به معرفی مباحث قراردادی در پروژه‌ها پرداخته است. همچنین به جهت آشنایی با سایر دوره‌ها و تاریخ برگزاری آن‌ها می‌توانید به بخش تقویم آموزشی موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.