روشهای اجرا و تحویل پروژه که به Project Delivery Systems معروف هستند، از اهمیت بالایی برای موفقیت پروژه ها برخوردارند. در واقع پروژه را می‌توان به روشهای قراردادی مختلفی اجرا نمود. دسته‌بندی زیادی برای این روش‌ها وجود دارد که می‌توان از روشهای طراحی، مناقصه و ساخت (DBB)، روش طرح و ساخت (DB) و روش مهندسی، تدارکات و ساخت (EPC) به‌عنوان رایج‌ترین آنها در کشورمان نام برد. اما سالیانی است که روش مدیریت ساخت (CM) یا همان عامل چهارم نیز در ایران مطرح گردیده، اما درباره انواع آن و فرم‌های قراردادی آن پیشرفت‌های زیادی حاصل نگردیده است. تصور بسیاری از افراد بر این است که این روش تنها روش مدیریت ساخت با ریسک (CM At Risk) است که این تصور، تصور نادرستی است.
شکل 1. شمایی از روش مدیریت ساخت در ریسک (CM At Risk)
2. مدیرساخت در پروژه
به‌طورکلی یکی از دلایل اصلی به‌وجودآمدن مدیریت ساخت را می‌توان نارضایتی از سیستم سنتی طرح، مناقصه، ساخت (DBB) عنوان کرد. پس از آن که روش مدیریت ساخت مطرح شد، مدل‌های فراوانی نیز برای آن طراحی و معرفی گردید. با این وجود هنوز هم در رابطه با وظایف و حوزه مسئولیت‌های مدیر ساخت در پروژه‌ها تفاوت نظرهایی بین طرفین پروژه وجود دارد، اما به‌طورکلی این اجماع وجود دارد که وجود مدیر ساخت (CM) در پروژه‌ها و اجرای پروژه‌ها به روش مدیریت ساخت، مزایای زیر را در پروژه‌ها به همراه خواهد داشت. برخی از این مزایا عبارتند از:
الف- مصرف بهینه منابع مالی؛
ب- کنترل مناسب محدوده پروژه؛
پ- برنامه‌ریزی مؤثر برای پروژه؛
ت- کاهش تأخیرات؛
ث- کاهش تغییرات؛
ج- کاهش اختلافات؛
چ- ارتقای طراحی پروژه و کیفیت ساخت؛
ح- انعطاف‌پذیری در مدل قراردادی و تأمین کالا.
این باور اکنون وجود دارد که این روش اجرای پروژه میتواند بسیاری از مشکلات را مرتفع نموده و به همین دلیل استفاده از آن مورد استقبال بسیاری از کارفرمایان پروژه‌ها مخصوصاً پروژه‌های صنعت ساخت قرار می‌گیرد.
شکل 2. مدل مدیریت ساخت CM Agency
1. انواع مدل های روش مدیریت ساخت (CM Delivery System)
همان‌طور که گفته شد، برخلاف تصور بسیاری از افراد در روش اجرای پروژه به روش مدیریت ساخت تنها مدل ریسک آن (CM-at-Risk) وجود ندارد، بلکه مدل‌های فراوان بسیاری وجود دارند که این مدل مطرح شده در کشورمان تنها یکی از آنها می‌باشد. این مدل‌ها عبارت‌اند از:
الف. مدل Agency CM (ACM)
ب. مدل Extended Services CM (XCM)
- مدل Design XCM
- مدل Constructor XCM
- مدل Contractor XCM
- مدل Contractor/Constructor XCM
ج. مدل Guaranteed Maximum Price CM (GMPCM)
- مدل Constructor GMPCM
Contractor GMPCM مدل -
- مدل Contractor/Constnictor GMPCM
د. مدل Owner CM (OCM)
- مدل Owner/Design CM
- مدل Owner/Design/Manage CM
هر کدام از مدل‌های معرفی شده فوق فرم‌های قراردادی و مبانی حقوقی مشخصی دارند که بسیاری از آنها توسط انجمن‌های مدیریت ساخت آمریکا (CMAA)، موسسه معماران آمریکا (AIA) و انجمن پیمانکاران عمومی آمریکا (AGC) تدوین گردیده است. در واقع تمامی این فرم‌ها، دارای مبانی و چارچوب‌های مشخصی هستند که در صورت نیاز، بتوان از آنها در پروژه‌های مختلف استفاده نمود.
جایگاه این مبانی در آموزش‌های مؤسسه ACEMI
در نقشه راه جامع مؤسسه و در بخش مهارت سخت - استراتژی، ما ابتدا از روشهای اجرا و تحویل پروژه و یا همان Project Delivery Systems آغاز نمودیم. به همین دلیل نیز در بخش مهارت سخت - کارشناسی، ابتدا PMBOK در سطح 2 و سپس PRINCE2 در سطح 3 و بعد استاندارد CMAA در سطح 4 آموزش داده می‌شود که از یک‌رویه عمومی به مبانی تخصصی رسیده و سپس در سطح 5، به نحوه اجرای پروژه به روش CM ورود نماییم. این دقیقاً همان فرایند اصولی است که تنها در مؤسسه ACEMI تدوین گردیده است. ازاین‌رو، در مؤسسه ACEMI دوره‌های مختلفی در زمینه معرفی روشهای اجرای پروژه، روش طرح - مناقصه - ساخت (DBB)، روش طرح و ساخت (DB) و روش مدیریت ساخت CM AT RISK برگزار گردیده است. همچنین به جهت آشنایی با سایر دوره ها و تاریخ برگزاری آن ها می توانید به بخش تقویم آموزشی موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.
