بتن یکی از اصلی‌ترین مصالح موجود در صنعت ساخت بوده و ازاین‌رو باید به جهت ساخت، نگهداری و حمل بتن، از تجهیزات و ماشین‌آلات مخصوصی استفاده نمود تا بتوان ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی مورد انتظار از بتن را تا مرحله بتن‌ریزی حفظ کرد. در این مقاله به معرفی یکی از ماشین‌آلات حمل و نگهداری بتن، از محل تولید بتن تا محل بتن‌ریزی، به نام تراک‌میکسر خواهیم پرداخت.

1. ساخت تراک‌میکسر

 بعد از توسعه شهرها و افزایش ابعاد و حجم ساختمان‌ها و وجود محدودیت‌های فراوان به جهت ساخت بتن در مجاورت سایت ساخت‌وساز، شرکت‌های تولید بتن در شهرها شکل گرفت تا نیاز سازندگان را بر طرف نمایند.
 باتوجه‌به فاصله شرکت‌های بتن‌سازی از محل اجرای پروژه و همچنین محدودیت‌های خواص فیزیکی و شیمیایی بتن، مانند گیرش اولیه و اختلاط مناسب بتن، ماشین‌آلات جدیدی وارد چرخه تولید شدند که بتوانند در بهینه‌سازی این عملکرد نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا نمایند. در نتیجه، تراک‌میکسر (Truck Mixer یا Concrete Mixer Truck) و یا کامیون مخلوط‌کن بتن (شکل 1) ساخته شد. قابل‌ذکر است که در بعضی از روش‌های ساخت بتن، از تراک‌میکسر به‌عنوان دستگاه تکمیل فرایند ساخت بتن نیز استفاده می‌گردد.

شکل 1. تراک میکسر

2. اجزای اصلی تراک‌میکسر

 به‌طورکلی اجزا اصلی تراک‌میکسر تشکیل شده است از:
الف. کامیون: به جهت حمل و جابه‌جایی بتن از کامیون‌هایی مخصوص، با ظرفیت‌های گوناگون استفاده می‌شود که سایر تجهیزات نگهداری بتن بر روی آن نصب خواهند شد.
ب. مخزن نگهداری بتن: این مخزن با شیب مخصوصی بر روی کامیون نصب می‌شود که دارای یک ورودی به جهت ورود بتن و یک خروجی به جهت خروج بتن است. همچنین به دلیل اختلاط بتن در داخل مخزن و امکان خارج‌کردن بتن از مخزن، تیغه‌هایی در اطراف مخزن تعبیه شده است. شکل 2 تیغه‌های موجود در داخل مخزن یک تراک‌میکسر را نشان می‌دهد.

 

شکل 2. تیغه‌های موجود در داخل مخزن یک تراک‌میکسر
ج. مخزن آب: در بعضی از روش‌های ساخت بتن، نیاز است تا در حین حمل، آب به بتن اضافه گردد. همچنین این نیاز وجود دارد تا بعد از تخلیه بتن، مخزن نگهداری بتن، قیف و شوت خارج کننده بتن، شست‌وشو شوند. به همین جهت، در کنار مخزن نگهدارنده بتن، یک مخزن جهت نگهداری آب نیز قرار داده شده است تا در صورت نیاز مورداستفاده قرار گیرد.
د. قیف و شوت قائم: در محل خروجی مخزن نگهدارنده بتن و به‌منظور انتقال بتن به محل موردنظر، از قیف و شوت های قائم استفاده می‌شود.

3. دسته‌بندی تراک‌میکسر

 تراک‌میکسرها، باتوجه‌به ظرفیت حمل بتن، موارد استفاده، و نوع طراحی، در دسته‌های متفاوتی تقسیم‌بندی می‌شوند. در ادامه به شرح مختصری از این موارد پرداخته شده است.
- ظرفیت حمل بتن: تراک‌میکسرها می‌توانند ظرفیت‌های حمل مختلفی داشته باشند که به ظرفیت مخزن نگهداری بتن و ظرفیت کامیون کشنده بستگی دارد. اما به‌صورت کلی تراک‌میکسرهایی با ظرفیت 7، 8، 9 و 12 مترمکعبی بسیار رایج هستند که باتوجه‌به مقدار بتن‌ریزی مورداستفاده قرار می‌گیرند.
- موارد استفاده از تراک‌میکسر: باتوجه‌به روش‌های تولید بتن، تراک‌میکسرها می‌توانند علاوه بر حمل و نگهداری بتن، عملیات اختلاط بتن را در مخزن و در زمان موردنیاز انجام دهند. در نتیجه، علاوه بر انتقال و حمل‌ونقل بتن آماده، تراک‌میکسر می‌تواند عمل اختلاط را نیز به طور هم‌زمان انجام دهد.
- نوع طراحی تراک‌میکسر: انواع تراک‌میکسرها می‌توانند طراحی‌های مختلفی داشته باشند. به‌عنوان‌مثال، می‌توان به انواع تراک‌میکسرهای تخلیه عقب و تخلیه جلو اشاره نمود. شکل 3، نوعی تراک‌میکسر تخلیه روبه‌جلو را نشان می‌دهد.

شکل 3. تراک‌میکسر تخلیه روبه‌جلو

4. نکات قابل‌توجه در استفاده از تراک‌میکسرها

 در استفاده از تراک‌میکسرها، باید نکات مهمی مدنظر قرار بگیرد، تا عملیات انتقال و اختلاط بتن را به‌صورت صحیحی انجام دهیم. در ادامه به بعضی از این نکات اشاره شده است.
- حداکثر اندازه مصالحی که می‌توانند در تراک‌میکسر با حرکت معکوس اختلاط پیدا کنند، 50 میلی‌متر است.
- بتن با اسلامپ کمتر از 50 میلی‌متر، نمی‌تواند در تراک‌میکسر مخلوط شود.
- هرچه بتن چسبناک‌تر باشد، عملیات اختلاط و خارج‌کردن بتن برای تراک‌میکسر دشوارتر است.
- به جهت حمل بتن، حجم بتن که درون مخزن تراک‌میکسر ریخته می‌شود، باید 80 درصد ظرفیت اسمی مخزن تراک‌میکسر باشد.
- به جهت اختلاط بتن در تراک‌میکسر، باید 63 درصد ظرفیت اسمی مخزن تراک‌میکسر، بتن درون مخزن ریخته شود.
- جمع کل چرخش دورانی مخزن تراک‌میکسر، نباید از 300 دور بیشتر شود.
- مخزن تراک‌میکسر باید به جهت عملیات اختلاط بتن، حداقل 70 و حداکثر 100 دور بچرخد.
 - زمان حمل بتن نباید از 90 دقیقه بیشتر شود، مگر اینکه بتن موردنظر به گیرش اولیه نرسیده باشد.

5. بتن‌ریزی

 بعد از انتقال بتن توسط تراک‌میکسر از کارخانه تولید بتن به محل پروژه، معمولاً باتوجه‌به راه‌های دسترسی و ترازهای ارتفاعی متفاوت، نمی‌توان به‌صورت مستقیم بتن را در محل موردنظر توسط تراک‌میکسر تخلیه نمود. به همین دلیل، از تجهیزاتی به جهت حمل و بتن‌ریزی استفاده می‌شود که هر کدام بر حسب نیاز و نوع پروژه متفاوت است. بعضی از این تجهیزات پر کاربرد عبارت‌اند از:
- پمپ و لوله
- تسمه‌نقاله
- شوت
- جام و جرثقیل
 - لوله ترمی و...

6. نتیجه‌گیری

به‌صورت کلی، می‌توان گفت تراک‌میکسرها به جهت حمل و انتقال بتن به کمک صنعت ساخت آمده‌اند. تراک‌میکسر باعث سهولت در حمل بتن از کارخانه تولید بتن تا محل اجرای پروژه می‌شود و طراحی تراک‌میکسر باعث شده است تا استانداردهای کیفیت بتن نیز در معرض خطر قرار نگرفته و خواص فیزیکی و شیمیایی بتن تحت‌تأثیر قرار نگیرند. این موضوع به افزایش کیفیت پروژه‌های ساخت کمک می‌نماید.

نقشه راه جامع آموزشی مؤسسه ACEMI

 در نقشه راه جامع مؤسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور، در سطوح مهارت‌های سخت (سطح‌های کارشناسی، اجرایی و ارشد، استراتژی) و همچنین مهارت‌های نرم دوره‌هایی به‌صورت کاملاً جامع در کشور ارائه شده است که مدیریت هزینه ماشین‌آلات را در دوره مدیریت مالی، حسابداری و هزینه پروژه‌ها و نحوه برآوردهای اقتصادی ماشین‌آلات را در دوره ارزیابی اقتصادی پروژه به‌صورت جامع آموزش می‌دهد. جهت اطلاع از نحوه و تاریخ برگزاری و سرفصل‌های ارائه شده در این دوره‌ها می‌توانید به بخش (تقویم آموزشی مدیریت ساخت و پروژه) در سایت مؤسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.