بررسی برنامه های Reschedule و Replan و Catchup Plan در ادبیات قراردادی و حقوقی پروژه

برای بررسی این امر ابتدا باید دقت نماییم که در بسیاری از مراجع برنامه ریزی ساخت (مثل استانداردهای انجمن مدیریت ساخت آمریکا (CMAA) و موسسه مدیریت ساخت CII)، بسیاری از فرمهای استاندارد قراردادی (مثل فیدیک (FIDIC) و موسسه معماران آمریکا (AIA)) و دستورالعملهای آنالیز تاخیرات و مدیریت ادعایی چون دستورالعمل AACE 29R-03 و پروتکل SCL، عموما ادبیاتی چون زمانبندی مجدد یا همان Reschedule، برنامه ریزی مجدد یا همان Replan و برنامه جبرانی زمانی یا همان Catchup plan به کار نرفته است. اما از طرفی، این واژه ها مواردی هستند که در طول پروژه و زمان کنترل پروژه ها به وفور استفاده شده و بین واحدهای برنامه ریزی و کنترل پروژه جاری هستند. پس یکی از مهمترین موارد، شناخت و ارتباط بین Reschedule و Replan و Catchup plan، با موارد و مبانی قراردادی و حقوقی است که در بسیاری از فرمهای استاندارد قراردادی و کتب و استانداردهای مرجع برنامه ریزی استفاده میشود.
اما در این مراجع عموما از چه ادبیاتی استفاده میشود؟ به صورت کلی در این مراجع دو عبارت کلیدی وجود دارد:
1. به روزرسانیهای برنامه زمانی (Schedule Updates)
2. اصلاحات برنامه زمانی (Schedule Revisions)
در ادامه به شرح این دو و ارتباطشان با زمانبندی مجدد (Reschedule)، برنامه ریزی مجدد (Replan) و برنامه جبرانی (Catchup Plan) پرداخته ایم. 

1. به روزرسانی های برنامه زمانی (Schedule Updates)

در واقع، حالت اول یا همان schedule updates، به زمانبندی مجدد (Reschedule) اطلاق شده، که با وارد کردن اطلاعات حقیقی (Actual)، تا تاریخ به روز رسانی (status date یا DD) بدست آمده و عموما کاری به برنامه بعد از تاریخ به روزرسانی نداریم (مگر در موارد تغییرات جزئی که با اصطلاح Minor change شناخته شده که موشکافی این بحث از حوصله این نوشتار خارج بوده و در دوره های مدیریت ادعاء و ارشد برنامه ریزی پروژه موسسه موشکافی میگردد). در واقع، این زمانبندی مجدد (Reschedule)، برنامه مصوب (As-Planned Schedule) را تغییر نداده (به تصویر زیر دقت نمایید) و پایه و اساس پیش بینی پیشرفت پروژه، مدیریت ارزش کسب شده، آنالیز تاخیرات و کلیمها است.

برنامه schedule update یا همان reschedule، باید در بدترین حالت به صورت ماهیانه تدوین شده و فرآیند تدوین (Preparation)، بررسی (Review) و تایید (Accept) آن در قرارداد کاملا مشخص باشد (این موضوع نیز بحث مفصلی است که در دوره سطح ارشد برنامه ریزی پروژه کاملا موشکافی شده است). اگر این اتفاقات به صورت ماهیانه صورت نگیرد و روند بررسی و تایید آن دچار تاخیر شود، نه تنها کنترل پروژه و قدرت استفاده از اقدامات اصلاحی را دچار چالش مینماید، بلکه اثرات حقوقی زیادی داشته و آنالیز تاخیرات و رسیدگی به ادعاها را دچار مشکل مینماید (این موارد نیز به صورت تفصیلی در دوره های آنالیز تاخیرات و مدیریت ادعای موسسه شرح داده میشود). در واقع بدون داشتن schedule updates نمیتوان نه پیشرفت پروژه را کنترل کرد و نه برنامه ریزی مجدد نموده و یا برنامه جبرانی تهیه کرد و تمام این موارد در سایه آنالیز تاخیرات گم گشته و چالشهای حقوقی فراوانی به همراه دارد (پیمانکار باید از اهمیت این موضوع برای تدوین لایحه تاخیرات خود آگاه بوده و کارفرما باید از اهمیت وجود به روزرسانیها برای تصمیمات آتی و کنترل هزینه و زمان پروژه آگاه باشد).

2. اصلاحات برنامه زمانی (Schedule Revisions)

حال در صورتی که به برنامه مصوب (As-Planned Schedule)، محدوده کار جدیدی اضافه شود و یا تغییراتی در برنامه بعد از تاریخ به روزرسانی (status date یا DD) نیاز باشد (به علت صدور Change order یا دستور تغییر)، موضوعی به نام برنامه ریزی مجدد یا همان Replan اتفاق خواهد افتاد. موضوع Replan حتی میتواند در زمانی که از برنامه مصوب حدود 5 الی 20 درصد (بسته به موارد مندرج در قرارداد) عقب باشیم و در صورتی که تمدید زمانی (EOT) صورت گرفته باشد، انجام شده و تاریخ جدیدی برای برنامه تعیین شود. اما لازمه Replan، داشتن آخرین برنامه به روز رسانی شده (Schedule update) بوده، تا قبل از هر تصمیمی تکلیف تاخیرات مشخص گردد. در غیر اینصورت پیچیدگی زیادی در آنالیز تاخیرات و مدیریت ادعاءها پیش خواهد آمد (این موضوع نیز به صورت مفصل در دوره های آنالیز تاخیرات و مدیریت ادعای موسسه بحث میگردد و پیمانکار باید از اهمیت این موضوع آگاه باشد).  این موضوع از لحاظ قراردادی به عنوان Schedule Revision شناسایی شده که باید فرآیند درخواست (Request)، تدوین (Preparation)، بررسی (Review) و تایید (Accept) آن در قرارداد کاملا مشخص باشد (این موضوع نیز بحث مفصلی است که در دوره سطح ارشد برنامه ریزی پروژه کاملا موشکافی شده است که بخصوص کارفرما باید از اهمیت این موضوع با خبر باشد).

حال فرض کنید بعد از زمانبندی مجدد (Reschedule)  و یا بعد از اعمال تغییرات در محدوده کار و تغییرات برنامه مصوب (Replan)، متوجه تاخیر در پروژه میشویم، که یا میتواند از سوی پیمانکار و یا از سوی کارفرما اتفاق افتاده باشد. در اینصورت ممکن است درخواست تدوین برنامه جبرانی در انواع مختلفی نیز داده شود. در واقع در این بخش با برنامه ای چون Catchup plan یا برنامه جبرانی مواجه هستیم که در آنسوی ادبیات، با عباراتی چون Recovery schedule و Mitigation schedule شناخته میشود و استفاده از Catchup plan میتواند تمایز این دو را لزوما نشان ندهد. در این نوشتار قصد نداریم به موشکافی این بحث بپردازیم (در دوره های آنالیز تاخیرات و ارشد برنامه ریزی پروژه مفصل در اینباره صحبت شده است)، اما نکته ای که مهم است، آنست که اگر تاخیر در برنامه به علت مواردی چون تغییر در محدوده کار (Scope of work) پروژه صورت گیرد، ابتدا باید تکلیف تمدید زمانی (EOT) مشخص شود. عدم انجام این اقدام میتواند موضوع حقوقی تسریع اعتباری (Constructive Acceleration) را به همراه داشته و موضوعی بسیار پیچیده را رقم زند (در اینباره نیز مفصل در دوره های آنالیز تاخیرات و مدیریت ادعاء صحبت شده است). در واقع، به هیج عنوان نباید قبل از ارائه لایحه تاخیرات، اقدام به تدوین برنامه جبرانی نموده که این موضوع میتواند تبعات زیادی را به همراه داشته و پیچیدگیهای زیادی را ایجاد نماید (پیمانکار باید از تبعات انجام این موضوع آگاه بوده و راههای مقابله با آنرا بداند). از لحاظ قراردادی و استانداردهای مرجع، تمامی این موارد به عنوان Schedule revisions شناسایی شده، که باید فرآیند درخواست (Request)، تدوین (Preparation)، بررسی (Review) و تایید (Accept) آن در قرارداد کاملا مشخص باشد (این موضوع نیز بحث مفصلی است که در دوره سطح ارشد برنامه ریزی پروژه کاملا موشکافی شده است).

در نتیجه، عموما موارد مربوط به زمانبندی مجدد (Reschedule)، زیر مجموعه Schedule updates و مواردی چون برنامه ریزی مجدد (Replan) و برنامه جبرانی (Catchup plan یا Recovery Schedule یا Mitigation Schedule) زیر مجموعه Schedule revisions قرار میگیرد. اگرچه در بعضی قراردادها این موضوع نیز دچار تغییر میشود، اما نکته مهم داشتن فرآیند درخواست (Request)، تدوین (Preparation)، بررسی (Review) و تایید (Accept) آنها در قرارداد است.