مدیریت ریسک یکی از مهمترین موضوعات در صنعت ساخت بوده، که مطالعات فراوانی نیز بر روی آن در سراسر دنیا انجام شده است. ریسک هایی که میتوانند بر روی هزینه، زمان و کیفیت پروژه های صنعت ساخت تاثیر فراوانی داشته باشند. ریسک هایی که باعث شده اند تا صنعت ساخت را به یکی از پر ریسکترین صنایع با نرخ ورشکستگی بالا نسبت به سایر صنایع تبدیل نموده و موفقیت پروژه های این صنعت را تا حد زیادی به سطح این ریسک ها وابسته نماید. البته باید به این موضوع اشاره کرد که مدیریت ریسک در صنعت ساخت تا حدی با صنایع دیگر متفاوت بوده و بخشی از این موضوع را میتوان به دلیل وجود ریسکهای ذاتی که به دلیل وجود قراردادهای متعدد بین طرفین مختلف از جمله کارفرما، مشاور، پیمانکاران اصلی و جزء، تامین کنندگان و بسیاری از شخصیتهای حقیقی و حقوقی دیگر ایجاد میگردد، دانست. موردی که میتواند تضاد منافع (conflict of interest) زیادی بین طرفین نیز ایجاد نماید و صرف نظر از ریسکهای اجرا، پروژه را با ریسکهای قراردادی فراوانی نیز مواجه نماید. در مقاله ای که درباره مدیریت ریسک در پروژه های صنعت ساخت ارائه نمودیم، به ارائه یک فرآیند مدیریت ریسک برای این پروژه ها پرداختیم و در این مقاله، قصد داریم مدل دیگری را برای مدیریت ریسک این پروژه ها بررسی نماییم.
1. مدیریت ریسک در صنعت ساخت
تحلیل و مدیریت ریسک به عنوان یکی از مهمترین موارد در فرآیند تصمیم گیری در صنعت ساخت تلقی میگردد. مواردی که به علت محیط کلان صنعت ساخت ایجاد شده و مختص این صنعت است. این موارد در حالی است که این صنعت در زمینه مقابله با ریسک ها، دارای شهرت نامناسبی بوده و بسیاری از این ریسک ها باعث میگردند تا اهداف هزینه و زمان در پروژه های صنعت ساخت محقق نگردند. به جهت مدیریت مناسب ریسک باید مواردی را مد نظر قرار داده و در طول پروژه رعایت نمود. این موارد عبارتند از:
- منشا زمینه خطر
- شناسایی و تخصیص فرآیند ها
- تجزیه و تحلیل اطلاعات
- بررسی انعطاف پذیری، نتایج تجزیه و تحلیل اطلاعات
- ارزیابی ریسک
- رفتار ریسک
- عملکرد و یا روند ریسک
- نظارت و ارتباط ریسک های مرتبط با هرگونه فعالیت
- ارتباط ریسکها با برنامه زمانبندی، ساختار مدیریت هزینه، بحثهای حقوقی و قراردادی و ارزیابی کل این ساختار در چارچوب مدیریت پروژه
تمامی فعالیت های ذکر شده با هدف به حداقل رساندن ضرر و زیان ها و افزایش فرصت ها انجام میشود و باید برای آن از یک مدل در هر سازمان بهره برده و برای پروژه ها نیز بهینه سازی گردد. در شکل (1) مدلی را مشاهده میکنید که با توجه به عوامل و ذینفعان مختلف و البته شرایط بازار و انواع ساختارهای مدیریتی و مستندسازی، یک مدل چندوجهی برای مدیریت ریسک پروژه های BOT در صنعت ساخت ارائه داده است.
شکل 1. مدل ریسک در صنعت ساخت و پروژه های BOT
2. روش های رایج در مدیریت ریسک
در واقع اهمیت ریسک ها، اثربخشی تکنیکهای فعلی و سیستمهای فعلی مدیریت ریسک، به همراه موانع پیش رو برای مدیریت موثر ریسک، باید از نگاه ذینفعان پروژه در این صنعت بررسی گردد. کاری که میتوان یک نمونه از آن را در مطالعه آقای Iqbal و همکارانش که در سال 2015 انجام شده است، مشاهده نمود ([1]). در واقع، مدیریت ریسک به معنای به حداقل رساندن، کنترل، تقسیم ریسک ها بوده و صرفا به معنای انتقال به غیر نیست. در واقع Iqbal و همکارانش، اهمیت انواع ریسک ها، مسئولیت نهایی در قبال ریسک ها و میزان اثربخشی بعضی از روشهای رایج مدیریت ریسک که در صنایع مختلف بکار گرفته میشوند را بررسی نموده که در ادامه به شرح مختصری از آن ها خواهیم پرداخت:
- اهمیت ریسک: در صنعت ساخت، انواع مختلفی از ریسک های مرتبط وجود دارد. میزان تأثیر خطرات مختلف بر تأخیر پروژه به عنوان اهمیت ریسک توصیف می شود.
- مسئولیت ریسک: مسئولیت ریسک در واقع شخصی حقیقی ویا حقوقی است که ریسک مربوطه بر عهده او خواهد بود.
- تکنیک های مدیریت ریسک: مدیریت ریسک به معنای به حداقل رساندن، کنترل و تقسیم ریسک ها است و نه اینکه تنها آنها را به شخص دیگری منتقل نماییم. انواع مختلفی از تکنیک های مدیریت ریسک مانند اجتناب از ریسک (پیشگیری)، حفظ ریسک، کاهش ریسک و انتقال ریسک وجود دارد.
- تکنیک های پیشگیری از مدیریت ریسک: بهترین گزینه برای مدیریت ریسک اجتناب از آن است. می توان در مرحله برنامه ریزی قبل از شروع پروژه و با در نظر گرفتن تغییرات لازم ناشی از در نظر گرفتن ریسک های لازم، از برخی از آنها جلوگیری کرد.
- تکنیک مدیریت ریسک اصلاحی: باید توجه داشت که تکنیک های پیشگیرانه باعث حذف ریسک نخواهد شد و در نتیجه ممکن است هر از گاهی در حین اجرای پروژه، ریسکهای جدیدی شکل گیرد. در نتیجه باید از تکنیک های مدیریت ریسک اصلاحی برای کاهش اثر آن ها صورت استفاده نمود.
اما در بخشی از این مطالعه، اثربخشی برخی از روشهای مدیریت ریسک که نقش پیشگیرانه از ریسک را دارند، مورد بررسی قرار گرفته است که در شکل 2 میتوانید مقایسه آنها را با هم مشاهده نمایید.
شکل 2. اثربخشی روشهای پیشگیری از مدیریت ریسک
در بخش دیگری از این مطالعه، به بررسی اثرات ریسکهای مختلف پرداخته شده و جالب است بدانید مشکلات مالی و هزینه ای، بالاترین مشکل در بین سایر مشکلات معرفی شده را به خود اختصاص دادند. موردی که شاید در کشورمان همچنان مورد غفلت فراوانی قرار میگیرد. البته این مطالعه اشاره میکند که ریسک های مربوط به حوادث در محل اجرای پروژه ها و طراحی های اشتباه، موارد بعدی پس از موضوعات مالی و هزینه ای هستند. مورد جالب دیگر آن است که این مطالعه به آن اشاره مینماید که تدوین برنامه زمانبندی به روز و بررسی درس آموخته ها از پروژه های مشابه پیشین، به همراه سرپرستی و ارتباطات موثر و مستقیم در پروژه ها، بهترین و موثرترین تکنیک برای مدیریت ریسک است
- جهت مطالعه بیشتر، فایلی جهت دانلود قرار داده شده است.
جایگاه مبانی ارائه شده در آموزش های موسسه ACEMI
در نقشه راه جامع موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور، در سطح مهارت های سخت-کارشناسی و اجرایی با عنوان فرآِیند جامع مدیریت ریسک در پروژه همراه با آموزش نرم افزار Pertmaster به صورت کامل و جامع ارائه شده است. باید توجه داشت که دوره های "فرآیند یکپارچه برنامه ریزی، زمانبندی، ارزیابی و کنترل پروژه" و "مدیریت یکپارچه مالی، حسابداری و هزینه در پروژه و سازمان های پروژه محور" پیش نیاز های دوره مدیریت ریسک می باشند. علاوه بر این موارد، دوره هایی در سطح مهارت سخت-ارشد و استراتژی و همچنین در سطح مشاوران در نقشه راه آموزشی موسسه تدوین شده است که پس از دوره سطح کارشناسی باید طی نمود. میتوانید جهت مشاهده زمان و اطلاعات دوره های در حال برگزاری به تقویم آموزشی موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.
دانلود جزئیات این مقاله
