ارزیابی مدیریت ریسک در پروژه‌های راه‌سازی

صنایع مختلف دارای ریسک‌های متفاوتی هستند. اما در بین اکثر نظرات کارشناسان و مطالعات انجام شده، یک اتفاق‌نظر وجود دارد و آن هم این است که صنعت ساخت دارای ریسک‌های بیشتری نسبت به سایر صنایع است.
این موضوع در پروژه‌های راه‌سازی به دلیل گستردگی جغرافیایی و مواجهه با ریسک‌های ناشناخته زیرزمینی در زمان احداث سازه‌های زیرزمینی، بیشتر هم نمایان می‌شود. یکی از نشانه‌های کشورهای توسعه‌یافته، توسعه کافی در شبکه حمل‌ونقل آن کشور بوده و کشور هند نیز که یکی از کشورهای درحال‌توسعه است، توجه خاصی به این موضوع دارد.

ازاین‌رو مطالعات متعددی نیز در جهت بهبود مدیریت احداث راه، در این کشور انجام شده است. در یکی از این مطالعات، در سال 2017، پراسانا کومار و همکارانش، مطالعه‌ای را در جهت شناسایی ریسک‌های معمول در پروژه‌های راه باهدف استخراج و ارائه یک رویکرد سیستماتیک برای ارزیابی مدیریت ریسک در پروژه‌های ساخت راه، انجام دادند ([1]).

1. ارزیابی مدیریت ریسک در پروژه‌های راه‌سازی

در مطالعه انجام شده، کومار ریسک، را ترکیب احتمال وقوع یک حادثه و اثر آن بر اهداف پروژه دانسته که همان Risk Priority Number یا RPN است. در این مطالعه، 31 ریسک از بررسی‌های کتابخانه‌ای و مطالعات انجام شده قبلی و 13 ریسک از طریق مصاحبه با کارشناسان خبره و مدیران شاغل در این صنعت شناسایی، استخراج و در ۵ گروه (ریسک‌های فنی، سایت، سیاسی، محیطی و اقتصادی - اجتماعی) دسته‌بندی گردیده است (شکل 1).

شکل 1. فلوچارت متودولوژی رویکرد سیستماتیک ارزیابی مدیریت ریسک

سپس پرسش‌نامه (با استفاده از طیف لیکرت ۵تایی) بین خبرگان توزیع و نتایج توسط نرم‌افزار SPSS تحلیل گردیده و راه‌حل‌هایی در برخی موارد پیشنهاد شده است.
به‌طورکلی عواملی مانند برنامه‌ریزی ناکارآمد، شرایط پیش‌بینی‌نشده خاک، منابع، فورس ماژور و مسائل دولتی به طور قابل‌توجهی در ریسک کلی نقش دارند. ریسک سیاسی، تهدید جنگ و تغییرات کارفرما، تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای بر ریسک پایین دارند، زیرا تجزیه‌وتحلیل، تأثیر آنها را بسیار کم تا متوسط نشان می‌دهد. می‌توان نتیجه گرفت که شرایط کارگاه، شرایط آب‌وهوایی، اعمال مجرمانه، رشوه و ترافیک موجود تأثیر ناچیزی بر ریسک پروژه دارند.

نتایج این مطالعه در بخش ریسک‌های فنی، ریسک تغییرات کارفرمایی، برنامه‌ریزی ناکافی و منابع، نیز مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است که به شرح بخشی از آن در ادامه پرداخته‌ایم.
- بیش از 60 درصد پاسخ‌دهندگان اتفاق‌نظر دارند که ریسک تغییرات کارفرمایی بین کم تا خیلی کم قرار می‌گیرد (شکل‌های 2 و 3).

شکل 2. جدول اثر ریسک تغییرات کارفرما.

شکل 3. نمودار میله‌ای در مورد تغییرات کارفرما.

- بیش از 66 درصد پاسخ‌دهندگان بر این باور بودند که ریسک برنامه‌ریزی ناکافی که به‌عنوان تأثیرگذارترین ریسک بر روی اهداف پروژه نیز شناخته شده است، بین میانه تا بسیار زیاد قرار داشته و از این عدد، 34 درصد پاسخ‌دهندگان اعتقاد داشتند که این ریسک بین زیاد تا بسیار زیاد قرار دارد.
- در خصوص منابع در دسترس پروژه نیز بیش از 40 درصد از پاسخ‌دهندگان اذعان داشتند که این ریسک بین میانه تا بسیار زیاد قرار دارد.

2. راه‌حل‌های مدیریت ریسک‌ها

پس از آنالیز و بررسی، راه‌حل‌هایی در این مطالعه پیشنهاد شده است که در ادامه به شرح برخی از این راه‌حل‌ها می‌پردازیم.
- در مورد ریسک‌های برنامه‌ریزی می‌توان با برنامه‌ریزی‌های مناسب، مکرر و کوتاه‌مدت، ریسک‌های مربوط به این حوزه را کاهش داد.
- دررابطه‌با ریسک‌های مربوط به شرایط خاک، می‌توان با تحقیقات میدانی کافی پیش از شروع عملیات اجرایی این ریسک را به نسبت زیادی کاهش داد.
- برای غلبه بر ریسک ترافیک، انحراف ترافیک مناسب باید فراهم شود.
- ریسک‌های ناشی از شرایط کارگاه و آب‌وهوا را می‌توان با استفاده از ساختمان‌های پیش‌ساخته تا حدودی کاهش داد.
- با تخصیص مناسب بودجه و نظارت دقیق بر فعالیت‌های پروژه می‌توان بر ریسک‌های سیاسی و دولتی غلبه کرد.
- با کمک نهادهای ساختاریافته دولتی می‌توان ریسک‌های جنایی و سیاسی را کاهش داد.

- فایل اصلی مقاله، جهت مطالعه بیشتر بارگذاری شده است. 

[1] Kumar, P. Sheikh, A. Asadi, SS. 2017. A Systematic Approach For Evaluation of Risk Management In Road Construction Projects - A Model Study. International Journal of Civil Engineering and Technology (IJCIET).