جریانات نقدینگی ورودی و خروجی پیمانکار در هر دوره در طول پروژه متعادل نبوده و پیمانکاران عموما به دلیل حسن انجام کار اخذ شده، تامین زودهنگام مواد و مصالح، پرداختهای زودهنگام و پرداخت صورت وضعیت با فاصله، دچار کسری وجوه نقد میگردد. این موضوع میتواند در فرآیند اجرایی پیمانکار اختلال ایجاد نموده و بعضا کار را کند و یا ناممکن نماید. در نتیجه، اگر پیمانکار تصمیم داشته باشد که صرفاً با استفاده از مبالغ دریافتی از سوی کارفرما پروژه را اداره نماید، با گذشت زمان، این وضعیت حادتر گردیده و در نهایت میتواند پیمانکار را مجبور به توقف کامل فعالیت‌های اجرایی خود نماید.
در نتیجه، به منظور کاهش مشکلات کسری وجوه نقد، پیمانکاران باید از الگوی تامین مالی برای پروژه های خود استفاده نمایند. از اینرو، عموما پیمانکاران برای تأمین مالی پروژه از روشهای استقراضی یا آورده شخصی استفاده مینمایند. از آنجایی‌که استفاده از سرمایه یا استقراض از شخص ثالث هزینه دارد، تأمین مالی احتمالی باید در تهیه پیشنهاد مناقصه و یا هنگام برآورد درصد سود و بالاسری پروژه محاسبه و در نظر گرفته شود. اگر هزینه تأمین مالی در نظر گرفته نشود، هزینه برآورد شده واقعی نبوده و سود پروژه محقق نخواهد گردید.
شکل 1. تامین مالی پروژه
این موضوع از آن جهت حائز اهمیت است که سالانه پیمانکاران زیادی در صنعت ساخت ورشکست می‌شوند. اگرچه این موضوع میتواند دلایل زیادی داشته باشد، اما مسائل بودجه‌ای و مالی را می‌توان شایع‌ترین دلیل ورشکستگی پیمانکاران در صنعت ساخت دانست. بیش از 60 درصد شکست‌های پیمانکاران دلایل مالی داشته و بر اساس یکی از مطالعات انجام شده، کمبود منابع مالی باعث شکست 77 الی 95 درصد پیمانکاران در صنعت ساخت میشود. عدم وجود ارتباط مناسب بین تأمین مالی و برنامه‌ریزی پروژه، جریان نقدینگی پروژه را تحت تاثیر قرار داده و برنامه‌های ارائه شده را غیرقابل‌اجرا مینماید.
وجود مشکلات مالی، نه‌تنها بر جریان نقدینگی تأثیر می‌گذارد، بلکه ممکن است بر تعاملات بین شرکت‌کنندگان پروژه نیز تأثیرگذار باشد. تعارضات بین طرفین افزایش یافته و ادعاهای بیشتری ممکن است ثبت شوند. در نتیجه، نه‌تنها ادغام تأمین مالی و زمانبندی پروژه، بلکه به‌حداقل رساندن هزینه تأمین مالی پروژه نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. اما برای کاهش این مشکل مطالعه ای توسط آقای دکتر علوی پور و پروفسور Arditi در سال 2018 انجام شده است که میتواند از اهمیت فراوانی برخوردار باشد ([1]). در این مقاله کاربردی سعی شده است علاوه بر ارائه مدل بهینه تأمین مالی برای پیمانکار، نحوه محاسبه شبکه جریان‌های نقدینگی (Cash flow) و رقم قرارداد (Contract Price) نیز ارائه شود. به‌طورکلی این مطالعه در سه مرحله اصلی انجام شده است.
1. مرحله اول: در قدم اول، مدل‌سازی برنامه زمانبندی صورت می‌گیرد. در واقع، ورودی‌های برنامه زمانبندی خوانده میشود و با استفاده از الگوریتم مسیر بحرانی (CPM)، برنامه زمانبندی پروژه ایجاد میگردد.
2. مرحله دوم: سپس جزئیات قرارداد و جزئیات محاسبات رقم مناقصه (Cost Data) از کاربر دریافت میشود و از روی برنامه زمانبندی ایجاد شده در مرحله قبل، Cash outflow و Cash inflow ایجاد گردیده و رقم قرارداد محاسبه میشود.
3. مرحله سوم: بعد از تدوین شبکه جریان نقدینگی، قدم سوم بهینه سازی تامین مالی با اضافه کردن گزینه های متعدد تامین مالی است. در واقع در این مرحله پیمانکار به برنامه زمانبندی و نحوه تامین مالی بهینه ای دست خواهد یافت که بر اساس برنامه زمانبندی و جزئیات قراردادی بدست آمده و میتواند با این برنامه تامین مالی، کمترین میزان هزینه مالی را پرداخت نماید.
هدف این مطالعه نه‌تنها رفع نواقص مطالعات قبلی، بلکه معرفی یک مدل بهینه‌سازی تأمین مالی باتوجه به گزینه‌های مختلف تأمین مالی است که از نظر منابع و مدلهای تأمین مالی، زمان تأمین وجوه نقد، سود در دسترس پیمانکاران و هزینه تامین مالی پرداختی، موارد متعددی را در بر گیرد.
شکل 2. مدل الگوریتم معرفی شده.
پیشرفت قابل‌توجهی با استفاده از مدل پیشنهادی معرفی شده حاصل گردیده که در ادامه به 11 مورد از آن اشاره مینمایم.
1. کل هزینه تأمین مالی محاسبه شده توسط مدل پیشنهادی به‌مراتب کمتر از هزینه تأمین مالی محاسبه شده با استفاده از مدلهای ارائه شده در تحقیقات قبلی است. پیمانکاران از به‌حداقل‌رساندن هزینه تأمین مالی سود می‌برند.
2. کاهش هزینه تأمین مالی به واسطه استفاده از مدل پیشنهادی، تا حد زیادی به دلیل درنظرگرفتن گزینه‌های مختلف تأمین مالی و انجام بهینه‌سازی است (که قبلاً در پروژه‌های ساخت انجام نشده است). مدل پیشنهادی به‌اندازه کافی منعطف بوده و قادر است گزینه‌های متعدد تأمین مالی زیادی را در نظر بگیرد. در این مدل حتی پیمانکار میتواند به‌سادگی آن گزینه‌هایی را که در دسترس نیستند، نادیده گرفته و در نتیجه شرایط را در هر پروژه واقعی منعکس نماید.
3. در مدل پیشنهادی، زمانی وام بلندمدت در نظر گرفته میشود که از برداشت زیاد از خط اعتبار جلوگیری شده و سود نهایی پیمانکار را کاهش دهد.
4. حد اعتبار میتواند یک مقدار از پیش تعیین شده یا نامشخص باشد. مدل پیشنهادی میتواند هر دو موقعیت را مدیریت کند.
5. از آنجایی‌که چندین گزینه تأمین مالی در مدل پیشنهادی در نظر گرفته شده است، پیمانکاران نیازی به تغییر زمان شروع فعالیت‌ها برای رفع محدودیت‌های وجوه نقد ندارند. بنابراین، نیازهای تأمین مالی بدون استفاده از شناوری کل فعالیت‌ها برآورده گردیده و این امر منجر به کاهش ریسک یک برنامه کاری حیاتی میشود. البته باید اشاره نمود که درنظرگرفتن چندین گزینه تأمین مالی ممکن است زمان بر بوده و ممکن است به خدمات متخصصان مالی برای یافتن منابع و مذاکره نیازمند باشد.
6. به دلیل در دسترس نبودن وجوه نقد ناشی از محدودیت‌های خط اعتباری (Line of Credit) و یا دردسترس‌بودن گزینه‌های مختلف تأمین مالی، برنامه کاری نیازی به تمدید ندارد. از آنجایی‌که چندین گزینه تأمین مالی ارائه شده است، مدل پیشنهادی مجموعه‌ای از گزینه‌های بهینه را ایجاد می‌کند که به پیمانکار اجازه می‌دهد در بیشتر موارد پروژه را طبق زمان اولیه تکمیل کند.
7. برنامه تأمین مالی، هم برای پول قرض گرفته شده و هم پول بازپرداخت شده ارائه شده است که در هیچ یک از مطالعات قبلی هرگز انجام نشده است.
8. مدل پیشنهادی به پیمانکار این امکان را می‌دهد که حداقل موجودی خالص تجمعی جریان نقدی را در پایان هر دوره به‌صورت احتمالی تعیین کند.
9. استفاده از مدل میتواند به‌ویژه زمانی مفید باشد که مدت پروژه طولانی بوده یا شرایط قرارداد نامطلوب باشد.
10. در طول پروژه، در صورت تغییر هر یک از گزینه‌های تأمین مالی، می‌توان برنامه تأمین مالی به‌روز شده را دست آورد.
11. اگرچه از مدل پیشنهادی برای حداکثر کردن سود پیمانکار پس از امضای قرارداد استفاده میشود، اما می‌توان از آن در مرحله مناقصه و به منظور کاهش پیشنهاد مناقصه و افزایش شانس برنده‌شدن مناقصه استفاده نمود.
- جهت مطالعه بیشتر، فایلی جهت دانلود قرار داده شده است.
جایگاه این مبانی در آموزش های موسسه ACEMI
در نقشه راه جامع موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور، دوره ای در سطح مهارت های سخت با عنوان تامین مالی پروژه ارائه شده است که این ساختار را به صورت جامع و اجرایی آموزش می دهد. البته باید اشاره نمود که پیشنیازهای این دوره جامع، دوره مدیریت مالی، حسابداری و هزینه در پروژه و سازمانهای پروژه محور و دوره ارزیابی اقتصادی پروژه هستند که در نقشه راه جامع مدیریت ساخت موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور قابل مشاهده است. به جهت مشاهده تاریخ و نحوه برگزاری تمامی دوره ها می توانید به بخش تقویم آموزشی مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.
دانلود جزئیات این مقاله
