معیار های موفقیت پروژه

همواره این سوال مطرح است که پروژه موفق چه پروژه ای بوده و موفقیت در پروژه به چه معناست؟ آیا موفقیت در همه پروژه ها، شرکت ها و سازمان های پروژه محور به یک معناست؟ آیا هر پروژه می تواند معیار متفاوتی از موفقیت داشته باشد؟ در این مقاله قصد داریم به بررسی مطالعاتی که در این زمینه توسط Frefer و همکاران در سال 2018 انجام شده است، بپردازیم ([1]). 

با توجه به مطالعات بسیاری که در حوزه معیارهای موفقیت در پروژه ها انجام شده است، می توان نتیجه گرفت که در ارتباط با موفقیت پروژه اختلاف نظر زیادی وجود داشته و نمی توان یک معیار کلی برای موفقیت پروژه ها تعیین نمود. بسیاری بر این باورند که تنها معیارهای زمان، هزینه و کیفیت جزء معیارهای موفقیت پروژه هستند و زمانی که به زمان، هزینه و کیفیت مطلوب دست پیدا نماییم یعنی به موفقیت در پروژه دست یافته ایم. اما در واقع این یک معیار سنتی و محدود برای تعیین موفقیت پروژه است. در واقعیت، به جهت درک صحیحی از موفقیت در پروژه، نیازمند بررسی همسویی معیار های موفقیت با اهداف استراتژیک سازمان هستیم.

تعریف موفقیت در پروژه در طول سال ها با تغییرات زیادی همراه بوده است و این امر به دلیل وجود تصورات و دیدگاه های مختلف در موفقیت پروژه اتفاق افتاده است. اما موضوعی که اکثر محققان به آن اشاره میکنند، وجود رابطه مستقیم و مثبت بین موفقیت پروژه و موفقیت مدیریت پروژه می باشد که به نوعی با یکدیگر در یک جهت حرکت می کنند و اهدافی مشابه را دنبال میکنند. اما این دو تفاوت هایی نیز با یکدیگر دارند که موجب تمایز موفقیت پروژه و موفقیت مدیریت پروژه می شود.

1. برخی از تفاوت های موجود در موفقیت پروژه و موفقیت مدیریت پروژه عبارتند از

- موفقیت پروژه در برابر اهداف کلی پروژه اندازه گیری می شود، اما موفقیت مدیریت پروژه در مقایسه با اقدامات سنتی عملکرد در برابر هزینه، زمان و کیفیت اندازه گیری می شود.
- موفقیت پروژه به موفقیت محصول مربوط می شود که به هدف می پردازد، اما موفقیت مدیریت پروژه با خروجی ها و ورودی ها سروکار دارد.
- موفقیت پروژه عموما اهداف بلند مدت و موفقیت مدیریت پروژه به صورت کلی اهداف کوتاه مدت را دنبال می کند.

در سال های گذشته موفقیت پروژه را تنها بر اساس عملکرد پروژه در مرحله اجرا مورد ارزیابی قرار می دادند، اما امروزه موفقیت در پروژه به معنای کسب معیار های مورد نظر از اولین مراحل چرخه حیات پروژه آغاز شده و تا آخرین مراحل آن ادامه دارد. در اکثر پروژه ها ذینفعانی وجود دارند که هر یک معیار های متفاوتی به جهت موفقیت در پروژه ها در نظر دارند و به همین جهت، اندازه گیری موفقیت پروژه، کار بسیار پیچیده ای بوده و به سختی امکان ایجاد توافق بین ذینفعان پروژه وجود دارد. به طور کلی می توان موفقیت پروژه را به دو دسته اصلی تقسیم کرد:
الف. موفقیت پروژه کلان: دیدگاه موفقیت پروژه کلان، مفهوم اصلی پروژه را در نظر می گیرد.
ب. موفقیت پروژه خرد: دیدگاه موفقیت پروژه خرد، موفقیت را در دستاوردهای پروژه در سطوح اجزای کوچکتر در نظر می گیرد. 

2. معیار موفقیت پروژه

با توجه به مطالعات انجام شده به منظور بیان موفقیت پروژه، چندین معیار معرفی شده است. معیارهای موفقیت به عنوان معیاری برای سنجش یا قضاوت موفقیت مورد استفاده قرار می گیرند. باید توجه داشت که به دلیل تعیین هدف مشترک و برقراری تعامل و ارتباط بین اعضای تیم پروژه، می بایست معیارهای اندازه گیری موفقیت پروژه در ابتدای پروژه تعیین شود. بسیاری از معیارهای موفقیت پروژه به طور سنتی بر هزینه، زمان و کیفیت متمرکز است، اما به دلیل پیچیدگی های موفقیت پروژه، این معیارها دیگر برای اندازه گیری موفقیت پروژه کافی نمی باشند. باید اشاره نمود که در بسیاری از راهنماهای فعلی مدیریت پروژه مانند PMBOK، هنوز هم بر تحویل پروژه ها در محدودیت زمان، هزینه و محدوده تاکید دارند.

به طور کلی می توان گفت بهترین معیار کلی برای موفقیت پروژه زمانی رخ میدهد که انتظارات طرفین درگیر در پروژه (کارفرما، پیمانکار و مدیر پروژه) برآورده شده و یا فراتر از حد انتظار باشد. اهداف موفقیت پروژه عموما کیفی بوده و به راحتی قابل اندازه گیری نیستند. این اهداف عموما درازمدت بوده و نمی توان آنها را بلافاصله از نظر کمی اندازه گیری نمود. در طرف مقابل، اهداف مدیریت پروژه که شامل هزینه، زمان و کیفیت هستند، اهدافی کمی هستند. به همین خاطر، این امر استفاده از معیارهای موفقیت مدیریت پروژه را به عنوان ابزاری برای تعیین موفقیت کلی پروژه آسانتر خواهد نمود. به همین دلیل، معیارهای موفقیت مدیریت پروژه را زیر مجموعه ای از همه معیارهای موفقیت پروژه قرار می دهند.

به جهت دستیابی به موفقیت، باید نکات بسیاری را در انجام فعالیت ها و... مد نظر قرار داد تا بتوان انتظارات مورد نظر را برآورده نمود و به موفقیت رسید. از همین رو و به جهت دستیابی به موفقیت در پروژه، بسیاری از محققان در مطالعات خود عوامل کلیدی که پروژه را به موفقیت نزدیک می کند، شناسایی کرده و مورد بررسی قرار داده اند. عوامل کلیدی موفقیت را می توان به صورت زیر تعریف کرد:

تعداد محدودی از سطوح که نتایج رضایت بخش در عملکرد آن ها، رقابتی موفق را برای فرد، پروژه، شرکت یا سازمان تضمین می کند.

عوامل کلیدی موفقیت، ورودی های عملکرد مدیریت پروژه هستند که می توانند به طور مستقیم و یا غیر مستقیم منجر به موفقیت پروژه شوند. مدیریت موثر و کارآمد، شرط اساسی موفقیت پروژه می باشد. همچنین به جهت دستیابی به موفقیت پروژه لازم است که سازمان از عوامل کلیدی و مهم موفقیت آگاهی داشته و این عوامل را مورد ارزیابی قرار دهد تا اثرات احتمالی را پیش بینی کرده و سپس روش های مناسب برخورد با آن ها را انتخاب نماید. در جدول شماره 1 که در زیر قرار داده شده است، معیارهای موفقیت در مطالعات مختلفی که از سوی محققان در پروژه های گوناگونی صورت گرفته است را مشاهده می کنید.

جدول1. خلاصه ای از معیارهای موفقیت که توسط محققان در بررسی پروژه های مختلف منتشر شده است.

3. پایداری در مدیریت پروژه

با گذشت زمان، نیاز است که معیارهای موفقیت پروژه نیز با توجه به عملکرد و نیاز پروژه به روز شوند. یکی از موضوعاتی که امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته است، بحث پایداری (Sustainable) می باشد که در پروژه ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

پایداری در مدیریت پروژه شامل ادغام جنبه های اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی در محتوا و مدیریت پروژه ها است. در روش های مدیریت پروژه فعلی، مدیریت پروژه ها تحت معیارهای زمان، هزینه و کیفیت بوده و این در حالی است که پایداری برخلاف مدیریت پروژه های سنتی است. متاسفانه مسائل پایداری و محیط زیست در بیشتر راهنمای های اصلی مدیریت پروژه مانند Prince2 و PMBOK به طور سیستماتیک مورد توجه قرار نمی گیرد.

-  جهت مطالعه بیشتر، به پیوست فایل یک مقاله جهت دانلود قرار داده شده است. 

نقشه راه جامع آموزشی موسسه ACEMI 

در نقشه راه جامع موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور، در سطوح مهارت های سخت (سطح های کارشناسی، اجرایی و ارشد، استراتژی) و همچنین مهارت های نرم دوره هایی به صورت کاملا جامع و یکپاچه در کشور ارائه شده است که یکی از این موارد به بخش مدیریت پروژه و استانداردهای مربوط به آن اختصاص دارد. جهت اطلاع از نحوه و تاریخ برگزاری و سرفصل های ارائه شده در این دوره ها می توانید به بخش (تقویم آموزشی مدیریت ساخت و پروژه) در سایت موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.

[1] Frefer, AA. Mahmoud, M. Haleema, H. Almamlook, R. (2018). Overview Success Criteria and Critical Success Factors in Project Management. Industrial Engineering & Management