پس از بحران مالی که در جهان در سالهای 2007 الی 2008 اتفاق افتاد، علاقه فزایندهای به اتخاذ سیاست مشارکت دولتی - خصوصی (PPP) توسط دولتها در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بوجود آمد به طوری که هم اکنون بسیاری از دولتها در سراسر جهان اکنون به دنبال استفاده از تخصص و سرمایه بخش خصوصی برای به حداقل رساندن کسریهای مربوط به پروژههای زیرساختی خود هستند. از این رو، امروزه یکی از روشهایی که برای پروژهها و حل مشکل تامین مالی مورد توجه بسیاری از افراد قرار گرفته، روش مشارکت دولتی - خصوصی (PPP) است. در سالهای اخیر، قراردادهای مشارکت بخش دولتی و خصوصی که به Public-Private Partnership یا همان PPP معروف است، علاقهمندان بسیار زیادی را به سوی خود چه در کشورهای توسعه یافته و چه در کشورهای در حال توسعه جذب نموده است. بسیاری بر این باورند که PPP که بیشتر برای توسعه زیرساختهای عمومی استفاده میشود، به نسبت مدلهای سنتی قراردادی ارزش بالاتری را تولید نموده و این افراد علت این امر را در مدیریت و نگهداری بهتر این زیرساختهای عمومی میدانند. در ادامه مقاله به بررسی مطالعه انجام شده توسط آقای Osei-Kyei و همکاران که در سال 2015 میلادی در رابطه با عوامل موفقیت در مشارکتهای دولتی - خصوصی منتشر شده است، خواهیم پرداخت .[(1)]
در این مطالعه، از سال 1990 الی 2013 برخی از مقالات منتشر شده در رابطه با موفقیت در پروژههای PPP از سوی مجلات معتبر، جمعآوری گشته و با انجام مطالعه بر روی آنها، عوامل کلیدی که در موفقیت پروژههای مشارکتهای دولتی - خصوصی نقش داشتهاند را استخراج کرده است.
شکل 1. تعداد مقالات منتشر شده در رابطه با عوامل مهم در موفقیت پروژهها PPP بین سالهای 1992 الی 2013
همچنین بر اساس این مطالعات کشورهای استرالیا، بریتانیا، چین و هنگ کنگ بیشترین تعداد مقالات منتشر شده در رابطه با عوامل کلیدی موفقیت در پروژههای PPP را از سالهای 1990 الی 2013 را به خود اختصاص دادهاند.
1. عوامل کلیدی در موفقیت پروژههای PPP
همانطور که در جدول شماره 1 مشاهده میکنید، عوامل زیادی هستند که در موفقیت پروژههای PPP نقش دارند، اما پنج عامل اصلی وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
جدول 1. عوامل کلیدی که در موفقیت پروژههای PPP نقش دارند.
پنج عامل مهمی که در موفقیت پروژههای PPP بسیار تاثیرگذارند، عبارتند از:
الف- تخصیص مناسب ریسک: ریسک باید به صورت مناسب بین طرفین تخصیص پیدا کند. همچنین برای دولتها مهم است که از ایده انتقال تمام ریسک پروژه به بخش خصوصی خودداری کنند، زیرا این امر میتواند بر پیشرفت یا مشارکت آینده سرمایهگذاران خصوصی در پروژههای PPP تأثیر بگذارد. با این حال، شریک دولتی باید خطراتی را که آشکارا از کنترل بخش خصوصی خارج است، مد نظر قرار دهد.
ب- کنسرسیوم خصوصی قوی: وجود شرکتهایی قابل اعتماد و ساختار یافته در بخش خصوصی برای موفقیت PPP بسیار مهم است. ماهیت پیچیده پروژههای PPP اجرای پروژه را برای یک شرکت فعال در صنعت ساخت بسیار دشوار میکند. از این رو، شرکتهای مختلف اغلب برای تشکیل یک کنسرسیوم گرد هم میآیند. با این حال، ساختار و سازگاری این نهاد بر موفقیت پروژه تأثیر میگذارد. یک کنسرسیوم با مدیریت ضعیف بدیهی است با مشکلات زیادی روبهرو شده و در نهایت منجر به شکست در اجرای موفقیت آمیز پروژه PPP خواهد گردید.
پ- حمایت سیاسی: حمایت لازم از سوی رهبران سیاسی، سرمایهگذاران بیشتری را به یک اقتصاد خاص جذب میکند. در حوزههای قضایی که پشتوانه سیاسی قوی نیست، ریسک سیاسی بالا در نظر گرفته شده که این امر رقابت را در فرایند مناقصه محدود میکند. این موضوع بدان علت است که بسیاری از سرمایهگذاران علاقه ای به حضور در چنین مناقصاتی نخواهند داشت.
ت- حمایت عمومی و جامعه: حمایت عمومی یا اجتماعی، پذیرش و درک عمومی جامعه، اعم از رسانهها، اتحادیههای کارگری، جوامع مدنی و سایر سازمانهای غیردولتی در موفقیت پروژههای PPP بسیار تاثیرگذار است. حمایت عمومی و جامعه در مراحل اولیه اجرای پروژه کمک می کند تا هر نوع تاخیری مانند تملک زمین برای توسعه پروژه به حداقل برسد. علاوه بر این، هزینه تولید کاهش یافته زیرا اکثر مردم محلی میتوانند به عنوان نیروی فعال در آن پروژه مشغول شوند.
ث- تدارکات شفاف: PPP را میتوان یک فرایند قراردادی دانست که نیاز به شفافیت در سراسر این فرایند دارد. باید تاکید کرد که شفافیت تنها در زمان فرایند مناقصه اعمال نمیشود، بلکه باید در طول زمان تحویل پروژه PPP رعایت گردد. با این حال، به جهت ایجاد شفافیت نیازمند وجود ارتباط صمیمانه و دائمی بین طرفین و ذینفعان خارجی خواهیم بود.
- فایلی جهت مطالعه بیشتر برای دانلود قرار داده شده است.
جایگاه مبانی ارائه شده در آموزش های موسسه ACEMI
در نقشه راه جامع مدیریت ساخت موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور، در سطح مهارتهای سخت (کارشناسی- اجرایی) دورهای با عنوان "تامین مالی پروژه" و همچنین در سطح مهارتهای سخت (ارشد- استراتژی) دورههایی تحت عنوان "قراردادهای ساخت" و "استراتژی مدیریت قرارداد" دیده شده است. همچنین به جهت آشنایی با سایر دورهها و تاریخ برگزاری آنها می توانید به بخش تقویم آموزشی موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.
[1] Osei-Kyei, R. Chan, A. 2015. Review of studies on the Critical Success Factors for Public–Private Partnership (PPP) projects from 1990 to 2013. International Journal of Project Management.