بررسی ساختار صنعت ساخت از منظر دسته بندی پروژه ها

خیلی از ما فکر میکنیم صنعت ساخت (Construction) تنها به پروژه های ساختمان ختم میشود، اما اینگونه نیست. در این نوشتار قصد داریم به بررسی دسته بندی استانداردی که توسط آقای Clough و همکارانش ([1]) صورت گرفته است، بپردازیم. در واقع، آنچه آقای Clough و همکارانش به آن میپردازند، ساختاریست که در کشور آمریکا رایج بوده و عموما دانشجویان و فعالان صنعت بر این اساس آموزش میبینند. دسته بندی صنعت ساخت را در نگاه کلی میتوان شامل چهار دسته کلی زیر دانست:
1. پروژه های مسکونی یا Residential Construction
2. پروژه های تجاری و غیرمسکونی یا Commercial Construction
3. پروژه های زیرساختی و مهندسی یا Heavy/Civil/Highway Construction
 4. پروژه های صنعتی یا Industrial Construction

1. پروژه های مسکونی یا Residential Construction

دسته اول که دسته پروژه های مسکونی است، عموما ساختمانهای مسکونی اعم از آپارتمانها، برجها، ویلاها و ... را در بر میگیرد. در این بخش، عموما رهبریت اصلی بر عهده Architect بوده و غالبا مهندسان سازه، برق، مکانیک، محیط زیست و ... تحت هدایت و رهبریت Architect قرار میگیرند. اکثر مشتریان این دسته، بخش خصوصی هستند و امر طراحی و معماری از اهمیت بیشتری برخوردار است. این دقیقا همان دلیلی است که رشته مدیریت پروژه و ساخت زیر گرایش معماری ایجاد شده و هدف آن تربیت مدیران پروژه ای است که دید معماری قویتری نیز داشته باشند. عموما این دسته 40 الی 45 درصد پروژه های ساخت را در دنیا به خود اختصاص داده است. 

2. پروژه های تجاری و غیرمسکونی یا Commercial Construction

دسته دوم که پروژه های غیرمسکونی و تجاری را در بر میگیرد، شامل ساختمانهای آموزشی، موسسات، شرکتها، ادارات، هتلها، ساختمانهای تفریحی و ورزشی، استادیومها، بیمارستانها و ... است که هویتی غیر مسکونی و تجاری دارند. در این بخش نیز به دلیل اهمیت طراحیها، رهبریت اصلی عموما بر عهده Architect بوده و عموما مهندسان سازه، برق، مکانیک، محیط زیست و ... تحت هدایت Architect قرار میگیرند. غالب مشتریان این بخش، شرکتها و افراد سرمایه گذار بوده و امر طراحی و معماری از اهمیت به سزایی برخوردار است. عموما این دسته 25 الی 30 درصد پروژه های ساخت را در دنیا به خود اختصاص داده است.

3. پروژه های زیرساختی و مهندسی یا Heavy/Civil/Highway Construction

دسته پروژه های زیرساختی و مهندسی، دسته دیگری بوده که عموما توسط مهندسان عمران رهبری میشوند. این پروژه ها به دلیل اهمیت ساختار فنی که دارند، این الزام را ایجاد کرده اند که مهندسان عمرانی با دید مدیریت پروژه پرورش یافته و مدیریت این پروژه ها را به دست گیرند. این دقیقا همان دلیلی است که زیرمجموعه رشته مهندسی عمران، رشته مهندسی و مدیریت ساخت ایجاد شده است. این دسته در حدود 20 الی 25 درصد پروژه های ساخت را به خود اختصاص میدهد و مشتریان اصلی آن دولت و شرکتهای دولتی هستند. البته این دسته خود به سه دسته دیگر تقسیم میشود:
1. پروژه های راهسازی یا Highway construction
2. پروژه های عمرانی سنگین یا Heavy construction شامل پروژه های سدسازی، تونلسازی، ساخت اسکله ها و ...
 3.  پروژه های صنایع همگانی یا Utility construction شامل پروژه های مربوط به برق، گاز، تلفن و ...
 

4.  پروژه های صنعتی یا Industrial Construction

دسته مربوط به پروژه های صنعتی که عموما 5 الی 10 درصد حوزه صنعت ساخت را به خود اختصاص میدهد، شامل نیروگاهها، کارخانه ها، پالایشگاهها و ... بوده و مواردی از جمله نیروگاههای هسته ای، نیروگاههای سوخت و انرژی و ... را که عموما رهبریت اصلی آن بر عهده مهندسین است (در برخی مراجع مهندسین عمران را رهبران اصلی این پروژه ها میدانند و  در برخی دیگر مهندس صنایع) را در بر میگیرد. تامین مالی این بخش از پروژه ها در دنیا عموما توسط بخش خصوصی انجام میشود زیرا این پروژه ها نیاز به سرمایه گذاری زیادی داشته و منافع زیادی میتواند بعد از راه اندازی پروژه کسب گردد.
 

[1] Clough, R. H., Sears, G. A., Sears, S. K. Segner, R.O. and Rounds, J.L.  (2015). Construction Contracting, Eighth edition, Wiley, Hobeken, NJ.