در این مقاله به بررسی رویکرد های مدیریت سنتی، چابک (Agile) و ناب (Lean)، پرداخته‌ایم تا با بررسی مطالعاتی که در رابطه با رویکردهای سنتی، چابک و ناب در طول سالهای 2011 تا 2020 منتشر شده، مروری مناسب بر این مبانی داشته باشیم ([1]).
1. رویکرد مناسب در مدیریت پروژه
انتخاب رویکرد درست مدیریت پروژه برای موفقیت پروژه‌های صنعت ساخت بسیار مهم است. رویکردهای مدیریت پروژه می‌توانند سنتی، ناب، چابک و یا ترکیبی از یکدیگر باشند. در رویکرد سنتی، که به آن رویکرد آبشار نیز گفته می‌شود، محدوده، زمان و هزینه پروژه در فاز اولیه چرخه حیات پروژه تعیین می‌شود.
شکل 1. ترکیب تفکر ناب و چابک.
رویکرد چابک براساس ارزش‌های مانیفست چابک برای توسعه نرم‌افزار بوده و برای همه بخش‌هایی که نیاز به دیدگاه چابک‌تری از مدیریت پروژه دارند، در حال گسترش هستند. مانیفست رویکرد چابک چهار ارزش را بدین گونه شناسایی کرده‌است:
الف- افراد و تعاملات مهم‌تر از فرایندها و ابزارها؛
ب- نرم‌افزار در عملیات به جای مستندسازی عمیق؛
ج- هم‌کاری مشتری بر سر مذاکره قرارداد؛
د- پاسخ به تغییرات بیشتر از دنبال کردن یک برنامه.
برای استفاده از یک رویکرد چابک، نیاز است که محصول، فرآیند و یا خدمات حاصل از پروژه را بتوان به تدریج توسعه داد. از طرفی مشتری در توسعه پروژه نقش مهمی دارد. رویکرد ناب، رویکردی است که هدف آن کاهش ضایعات با حذف فعالیت‌های غیر سودآور و غیرضروری است. در واقع، مدیریت پروژه با استفاده از رویکردهای سنتی، چابک و ناب میتواند شانس موفقیت را در پروژه‌های صنعت ساخت تا حد زیادی افزایش دهد. هم افزایی این سه رویکرد میتواند روش‌شناسی قوی تری را برای مدیریت پروژه‌های صنعت ساخت که با پیچیدگی و عدم قطعیت زیادی روبرو است، ارائه دهد.
رویکرد چابک حتی زمانی که عدم قطعیت بالایی وجود داشته باشد، همچنان گزینه بسیار مناسبی خواهد بود. در حالی که رویکرد سنتی زمانی مناسب است که انتظارات سهامداران از پروژه روشن و مشخص باشد. در طرف مقابل، ساخت ناب به بهترین شکل برای کاهش اتلاف در سایت‌های ساخت استفاده می‌شود. اگر وابستگی متقابل بین رویکردهای ذکر شده وجود داشته باشد، به احتمال زیاد شانس موفقیت پروژه های صنعت ساخت را افزایش خواهد داد.
شکل 2. ساخت چابک.
تحقیق بر روی رویکردهای سنتی، چابک و ناب در زمینه‌های مختلفی از مهندسی، علوم کامپیوتر، مدیریت، اقتصاد، کسبوکار، سیستم‌های کنترل اتوماسیون، علوم محیطی و غیره در حال انجام است. امروزه بسیاری از تولیدکنندگان نرم‌افزارها از این رویکردها استفاده میکنند و اگرچه همچنان مسیر طولانی در پیش است، اما تغییر رویکرد از سنتی به چابک، ناب و یا ترکیبی با سرعت بیشتری همراه شده است.
2. مطالعات انجام شده در رابطه با رویکردهای سنتی، چابک و ناب
بر اساس بررسی توزیع جغرافیایی نشریات در رویکردهای سنتی، چابک و ناب، کشور آمریکا در صدر این لیست قرار دارد و به ترتیب کشورهای انگلستان، آلمان، سوئد و برزیل در رتبه‌های بعدی هستند. همچنین کشورهای کانادا، فنلاند و سوئیس به بهبود این موضوعات تحقیقاتی کمک زیادی کرده‌اند. برتری این کشورها به این دلیل است که تاریخچه و زیرساخت‌های صنعتی توسعه‌یافته‌تری نسبت به دیگر کشورهای جهان دارند. آمریکایی‌ها را میتوان جزو اولین کسانی دانست که در زمینه مدیریت ناب وارد عمل شدند. مرکز تحقیقات مدیریت ناب در ایالات‌متحده آمریکا واقع شده‌است. اقتصاد آمریکا و اروپا احتمالا باعث ایجاد علاقه نسبت به مدیریت ناب در سایر کشور ها می‌شود. قطعا بکارگیری چنین روش هایی در صنعت ساخت میتواند این صنعت را از عقب ماندگی نجات داده و با مدیریت زمان، افزایش سود، کاهش هزینه، کاهش اتلافات و غیره همراه گرداند.
3. نتیجه گیری
سازمان‌ها به رویکردهای سازگار و انعطاف‌پذیر مدیریت پروژه نیاز دارند که مدیریت پروژه‌هایی با مقیاس و پیچیدگی‌های بالا را ممکن سازد. رویکرد ترکیبی بسیار مناسب‌تر از یک رویکرد واحد خواهد بود. مدیریت پروژه چابک بیشتر بر مدیریت محیط‌های پویا و نامطمئن تمرکز داشته، در صورتی که در پروژه های صنعت ساخت، پویایی پروژه هرچه به سمت پایان چرخه حیات آن نزدیک میشویم، کاهش پیدا می‌کند. بنابراین، یک پروژه ساخت همزمان با محیط قطعیت و عدم قطعیت مواجه است. در نتیجه باید پروژه‌های ساخت ساختاری متفاوت و بنیادی‌تر پیدا نمایند.
جایگاه این مبانی در آموزش های موسسه ACEMI
در نقشه راه جامع مؤسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور، دوره هایی در سطح مهارت‌های سخت با عنوان اجرا و مدیریت پروژه به روش اصول ناب و مدیریت پروژه چابک ارائه شده است که به صورت کامل و جامع روش پیاده سازی اصول ناب و چابک در پروژه های صنعت ساخت را ارائه میدهد. قابل ذکر است که پیشنیاز این دوره، دوره ای با عنوان فرآیند یکپارچه برنامه ریزی، زمانبندی، ارزیابی و کنترل پروژه است. کلیه آموزش ها در این موسسه به نحوی ارائه خواهند شد که به صورت اجرایی قابلیت پیاده سازی این ساختارها در پروژه ها وجود داشته باشد. به جهت مشاهده تاریخ و نحوه برگزاری تمامی دوره ها می توانید به بخش تقویم آموزشی مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.
[1] Spundak, M. (2014). Mixed agile/traditional project management methodology–reality or illusion?. Procedia-Social Behav. Sci. 119: 939–948.
