صنعت ساخت بخشی منحصر به فرد و پویا است. در یک پروژه تغییرات زیادی در مراحل ساخت ایجاد میشود که میتواند باعث نارضایتی کارفرما، بروز تاخیر، محدودیتهای زمان و هزینه شوند. تغییر بحرانی میتواند باعث تاخیر متوالی در تمام ابعاد زمان، هزینه و منابع (تجهیزات، نیروی کار و مصالح) شود ([1,2]). این تغییرات ممکن است منجر به لغو قراردادها و همچنین افزایش ریسک در پروژهها شود که در نهایت میتواند پروژه را با شکست روبهرو سازد. این در حالی است که اگر مدیران و متخصصین در این صنعت اندازهگیریهای لازم و تغییرات را از طرف کارفرما بپذیرند و نیازهای کارفرما را برآورده سازند، میتوانند به خوبی پروژه را هدایت کنند ([3]). این موارد اتفاقاتی هستند که تفکر و روش چابک (Agile) میتواند باعث بهبود آنها شده و سبب کاهش احتمال شکست پروژهها شوند.
1. روشهای بهکارگرفته شده در پروژهها
الف) روش سنتی: روش سنتی به عنوان روش آبشاری نیز شناخته میشود. الزامات پروژه باید قبل از شروع شدن پروژه روشن و شفاف شده باشد ([4,5]). تمام اطلاعات مربوط به پروژه مستندسازی شده و بین افرادی که در پروژه به فعالیت میپردازند، توزیع میگردد. این روش زمانی در نظر گرفته میشود که دامنه مشخص و ثابت باشد ([3]).
ب) روش چابک: روشهای چابک بهترین تکنیکهای مدیریت برای کاهش تاثیر تغییرات و افزایش حداکثر ارزش هستند. مدیریت چابک یک فرایند تکراری برای برنامهریزی و هدایت فرایند پروژه در هر نوع صنعتی است. اگر چه روش سنتی ساخت محافظه کارانهتر بوده و روشهای چابک برای پیادهسازی در صنعت ساخت با محدودیتهایی مواجه هستند ([6,7]). شکل زیر تغییراتی که در جریان فرایند یک پروژه رخ داده و باعث بروز تاخیر در تکمیل پروژه و تشدید هزینه میگردد را نشان میدهد.
شکل 1. تغییرات فرایند یک پروژه.
2. دلایل تاخیرات
دلایل تاخیرات که میتوانند بر زمان، هزینه و حتی مسائل اجتماعی درون پروژه و سازمان تاثیر منفی بر جای بگذارند، عبارتند از:
الف- تاخیرات ناشی از دفتر مرکزی (برای مثال: تغییر مکرر مدیران پروژه)؛
ب- تاخیرات ناشی از سوی مهندسین؛
پ- تاخیرات مربوط به برنامهریزی منابع؛
ت- تاخیرات ناشی از فقدان منابع؛
ث- تاخیرات ناشی از مسائل مربوط به کارفرما؛
ج- تاخیرات ناشی از تامین مصالح و تجهیزات؛
چ- تاخیرات ناشی از تامین نیروی انسانی ([8]).
در مطالعهای که به بررسی تاثیر تغییر عملکرد پروژه پرداخته، مشکلات مالی، موانع در تصمیمگیری به موقع و تغییر در حوزه پروژه، دلایل اصلی دستورات تغییر و هزینههای بیش از حد شناسایی شدند ([9]). در مطالعه دیگری که در سال 2018 میلادی انجام شد نیز دلیل اصلی تغییر بودجه و افزایش زمان در پروژههای ساختمانی، تاخیر در طراحی مستندات مطرح گردید. مواردی که باعث ایجاد تغییر شده و برای غلبه بر مدیریت تغییر، مدیریت چابک میتواند باعث بهبود این فرایند شود. در این اصول، برنامهریزی، طراحی، هماهنگی بهتر با مشاور، مسئولیتهای مشترک ریسک، کنترل کیفیت با استفاده از روش AFD میتوانند تاثیرگذار باشند. این روشهای سریع نه تنها در صنایع IT بلکه در صنعت ساخت نیز قابل اجرا و پیادهسازی هستند ([1]).
3. دلایل و اثرات تغییر
تغییرات در بخشهای ساخت مشکلات جدی و مشترکی ایجاد مینمایند که به احتمال زیاد در هر مرحله از ساخت به شکلهای مختلف رخ میدهند. علل دستور تغییر عمدتا مربوط به پیمانکاران، تجهیزات، مصالح، نیروی کار، عوامل طراحی و عوامل مشاور است ([11,10]). تغییرات مهم به احتمال زیاد براساس شرایط کارگاه، نیازهای کارفرما، کیفیت پایین کار، اختلافات قراردادی، کاهش کیفیت کار، تخریب و دوبارهکاری است ([13,12]). اثرات اصلی تغییر را میتوان در افزایش هزینه، افزایش طول مدت فعالیتهای فردی، تاخیر در پرداخت ها، تخریب و دوبارهکاری، کاهش بهرهوری، کاهش کیفیت تاخیر در کار مواد و ابزار، اختلافات قراردادی بین کارفرمایان و پیمانکاران عنوان کرد.
شکل 2. نمودار استخوان ماهی برای اثرات و دلایل تغییرات پروژه.
4. نتیجهگیری استفاده از روش چابک (Agile) در صنعت ساخت
پیشنهاد مدیریت چابک (Agile) در صنعت ساخت برای پذیرش و مدیریت تغییر در پروژههای ساخت مطرح شدهاست. تغییرات در بخشهای ساخت یکی از مشکلات جدی و مشترکی هستند که در هر مرحله از ساخت به شکلهای مختلف رخ میدهند. تغییرات با افزایش هزینه و افزایش زمان همراه هستند. برخی از مزیت هایی که در مدیریت پروژه با استفاده از روش چابک (Agile) همراه میشود، عبارتند از:
الف) کاهش هزینه؛
ب) کاهش زمان فعالیتهای فردی؛
پ) عدم تاخیر در پرداختها؛
ت) کاهش تخریب و دوبارهکاری؛
ث) افزایش بهرهوری؛
ج) افزایش کیفیت؛
چ) کاهش اختلافات قراردادی بین کارفرمایان و پیمانکاران است.
مهم ترین تغییرات براساس شرایط سایت، نیازهای کارفرما، کیفیت پایین کار، اختلافات قراردادی، کاهش کیفیت کار، تخریب و دوبارهکاری عنوان شدهاند.
جایگاه این مبانی در آموزش های موسسه ACEMI
در نقشه راه جامع مدیریت ساخت موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علویپور، در سطح مهارتهای سخت (کارشناسی- اجرایی) دوره با عنوان مدیریت پروژه چابک (Agile) با نگاهی به صنعت ساخت بهصورت جامع و کاربردی دیده شده است. همچنین به جهت آشنایی با دورهها و تاریخ برگزاری آنها میتوانید به بخش تقویم آموزشی موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.
[1] B. John, Framework of agile management’s sprint planning in construction projects–AFD method, International Journal for Advance Research and Development 3 (5) (2018) 88–93.
[2] M.A. Majid, R. McCaffer, Factors of non-excusable delays that influence contractors’ performance, J. Manage. Eng. 14 (3) (1998) 42–49.
[3] Khaza Nawaz. M, Syam Chambrelin. K., (2020). An analytical approach in usage of agile methodologies in construction industries – A case study. Materials Today: Proceedings.
[4] S.T. Demir, P. Theis, Agile design management–the application of scrum in the design phase of construction projects. In 24th, Group for Lean Construction, Boston, USA, 2016.
[5] R. Shahu, A.K. Pundir, L. Ganapathy, An empirical study on flexibility: a critical success factor of construction projects, Global Journal of Flexible Systems Management 13 (3) (2012) 123–128.
[6] E. Neelima, N. Saile, A Study on SCRUM Agile Methodology and Its Knowledge Management Process, the International Journal of Engineering And Science 2(3) (2013) 22–27.
[7] A. Rasnacis, S. Berzisa, Method for adaptation and implementation of agile project management methodology, Procedia Comput. Sci. 104 (2017) 43–50.
[8] B. Indhu, P. Ajai, Study of Delay Management in a Construction Project-A Case Study, Int. J. Emerg. Tech. Adv. Eng 4 (2014) 108–113.
[9] M. Staiti, M. Othman, A. Jaaron, Impact of change orders in construction sector in the West Bank, in International conference on industrial engineering and operations management, 2016.
[10] H. Abdul-Rahman et al., Delay mitigation in the Malaysian construction industry, Journal of construction engineering and management 132 (2) (2006) 125–133.
[11] A. Upadhyay, V. Gupta, M. Pandey, A case study on schedule delay analysis in construction projects in Gwalior, International Research Journal of Engineering and Technology 3 (5) (2016) 1312–1315.
[12] R. Halwatura, N. Ranasinghe, Causes of variation orders in road construction Projects in Sri Lanka. ISRN Construction, Engineering (2013).
[13] A.B. Gobana, A.S. Thakur, Critical review on causes and effects of variation order on construction project, Critical Review 4 (12) (2017) 1602–1606.
