زمانی که سازمانها بزرگتر شده و ساختار آن‌ها پیچیده تر میشود، مدیریت فرآیندهای آن‌ها اهمیت بیشتری می‌یابد. در این شرایط اگر مدیران با فرآیندهای زیادی مواجه باشند که بر اساس ساختار بهینه طراحی نشده باشد، نتایج سازمان رضایت‌بخش نخواهد بود. صنعت ساخت نیز ازین حیث مستثنی نبوده و سازمان‌های فعال در این صنعت نیاز به فراگیری و بکارگیری فرآیندها و ساختارهای بهینه دارند. یکی از مواردی که میتواند به این امر کمک فراوانی نماید، اصولی است که توسط شرکت تویوتا در صنعت تولید ابداع شدند و در صنعت ساخت نیز در حال بکارگیری می‌باشند. بکارگیری اصول ناب (Lean) تنها برای مدیریت صنعتی نیست و Lean به علت اصول و مبانی که در بر دارد، میتواند در هر صنعتی به کار گرفته شود.
1. اصول ناب (Lean) در صنعت ساخت (Lean Construction)
ساخت ناب (Lean Construction) را میتوان بسیار شبیه به روش های ساخت فعلی در صنعت ساخت دانست. هدف از ساخت ناب برآورده کردن نیازهای مشتری و درعین حال استفاده بهینه و مواد، مصالح، زمان و بسیاری از موارد دیگر است که در پروژه های ساخت از موانع زیادی برخوردار میباشد. اما برخلاف رویه فعلی که در اجرای پروژه های صنعت ساخت وجود دارد، ساخت ناب (Lean Construction) بر اصول مدیریت تولید استوار است. ساخت ناب نتیجه یک سیستم تحویل پروژه نوین است که می تواند برای هر نوع ساخت و ساز اعمال شود. ساخت ناب (Lean Construction) به ویژه برای پروژه هایی که دارای پیچیدگی بالا بوده و از ریسکها و عدم قطعیتهای فراوانی برخوردار هستند بسیار مناسب بوده و میتواند باعث کاهش اتلافات و افزایش بهره وری در این پروژه ها گردد.
اما باید توجه نمود که صنعت ساخت بسیاری از ایده های بکار گرفته شده در صنایع تولیدی دیگر را رد کرده و معتقد است که صنعت ساخت با سایر صنایع تفاوت های زیادی دارد. با این حال، این صنعت با توجه به رویکرد فعالیت محور خود در اجرای پروژه ها، باعث ایجاد اتلافات فراوانی شده و با توجه به حجم بالای پروژه های صنعت ساخت و ایجاد اتلافات فراوان، این صنعت نیازمند تغییر در رویکرد های خود در اجرای پروژه ها است. اصول ناب را می توان یکی از تفکراتی دانست که میتوان با تطبیق سازی آن در صنعت ساخت، نتایج مناسبتری را در صنعت ساخت رقم زد. در واقع، مدیریت ساخت تحت اصول ناب با روش های موجود در این صنعت متفاوت است زیرا:
الف- دارای مجموعه ای واضح از اهداف برای فرآیند تحویل پروژه است.
ب- با هدف به حداکثر رساندن عملکرد برای مشتری در سطح پروژه اجرا می شود.
پ- محصول و فرآیند را همزمان طراحی می کند.
ت- کنترل پروژه را در طول عمر پروژه اعمال می کند.
ث- به جای تمرکز بر روی فعالیتها بر روی فرآیند متمرکز بوده و به دنبال بهینه سازی و کاهش اتلافات کل فرآیند است.
شکل 1. استفاده از اصول ناب در صنعت ساخت به منظور کاهش هزینه و افزایش سود
هدف استفاده از اصول ناب در صنعت ساخت (Lean Construction)، بهینه سازی فرآیند پروژه است. فرآیندی که به جهت اجرا ابتدا باید پروژه را به بخش های کوچکتر (فاز های اجرای پروژه برای مثال طراحی و ساخت) تقسیم نماید. سپس بخش های مشخص شده را بر اساس یک منطق ترتیب و توالی اجرا مشخص نموده و در نهایت باید زمان و منابع مورد نیاز هر بخش را نیز به جهت تکمیل هر فعالیت مورد تحلیل و محاسبه قرار دهد. در ادامه، هر بخش یا فعالیت تا زمانی که برای هر فعالیت و یا بخش یک مسئول مشخص شود، تجزیه گردیده و فعالیت مربوطه به شخص مورد نظر واگذار میشود.
از طرفی، کنترل و نظارت بر هر قرارداد یا فعالیت مورد نظر باید بر اساس برنامه زمانبندی و پیش بینی بودجه مشخص شده، انجام شود. باید توجه داشت که اگر فعالیت‌هایی در مسیر بحرانی با تاخیر مواجه شوند، تلاش میشود هزینه و مدت زمان فعالیتی که با تاخیر روبرو شده است، را کاهش دهیم و یا اینکه توالی کار را تغییر یابد. با این حال اگر با انجام این مراحل مشکل حل نشد، اغلب لازم است که هزینه را با زمان بندی برای انجام بهترین ترتیب و توالی به جهت پیشرفت، مبادله کنید. اما در سیستم سنتی برنامه ریزی پروژه به روش CPM توجه چندانی به اتلافات و فرآیندهای بین فعالیتها نگردیده و این امر باعث میشود ساختار برنامه ریزی پروژه به روش فعلی نتواند منجر به کاهش هزینه ها در بخشهای غیربحرانی و فرآیندهای بین فعالیتها و بخصوص در بخش Handoff ها نماید. در واقع، اگر بخواهیم پروژه ها را در کوتاه ترین زمان انجام دهیم، مدیریت تعامل بین فعالیت ها، اثرات ترکیبی وابستگی و تنوع و توجه به کل فرآیند در چرخه اجرا ضروری است. با کاهش مدت زمان پروژه و افزایش پیچیدگی، به حداقل رساندن اثرات ترکیبی وابستگی و تنوع و توجه به کل فرآیند، به سیستم نوینی از برنامه ریزی به روش Last Planner خواهیم رسید که یکی از اصلیترین روشهای ساخت ناب (Lean Construction) تلقی میگردد.
از طرف دیگر، اولین هدف ساخت و ساز ناب باید با درک کامل از ساختار زیربنایی تولید، اثرات وابستگی و تنوع در طول زنجیره تامین و مونتاژ باشد. این مسائل فیزیکی که بر کار تیمی، ارتباطات و قراردادهای تجاری تمرکز دارند، در روش فعلی نادیده گرفته شده و به همین منظور نیاز به ایجاد روش اجرای نوینی به نام LPDS هستیم. رویکرد ناب به این منظور ایجاد شده است که اطمینان حاصل کنیم که در تغییر در جریان کار سهیم نبوده و زمانی که نمی‌توانیم آن را تحت کنترل درآوریم، آن ها را از یکدیگر جدا خواهیم کرد. در ساخت و ساز ناب (Lean Construction)، برنامه ریزی و کنترل دو روی یک سکه هستند که در طول چرخه حیات پروژه دائما در حال چرخش بوده و باید توجه ای ویژه ای به آن ها داشت.
شکل 2. برنامه ریزی و کنترل پروژه با پیروی از تفکر ناب (استفاده از روشهای کانبان، کششی و Last Planner)
- جهت مطالعه بیشتر، فایلی جهت دانلود قرار داده شده است.
جایگاه مبانی ارائه شده در آموزش های موسسه ACEMI
در نقشه راه جامع موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور، دوره ای در سطح مهارت های سخت با عنوان اجرا و مدیریت پروژه به روش اصول ناب ارائه شده است که به صورت کامل و جامع روش پیاده سازی اصول ناب در پروژه های صنعت ساخت را ارائه میدهد. قابل ذکر است که پیشنیاز این دوره، دوره ای با عنوان فرآیند یکپارچه برنامه ریزی، زمانبندی، ارزیابی و کنترل پروژه است. کلیه آموزش ها در این موسسه به نحوی ارائه خواهند شد که به صورت اجرایی قابلیت پیاده سازی این ساختارها در پروژه ها وجود داشته باشد. به جهت مشاهده تاریخ و نحوه برگزاری تمامی دوره ها می توانید به بخش تقویم آموزشی مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.
دانلود جزئیات این مقاله
