صنعت ساخت بخشی منحصر به فرد و پویا است. در یک پروژه تغییرات زیادی در مراحل ساخت ایجاد می شود که می تواند باعث نارضایتی مشتری، بروز تاخیر، محدودیت های زمان و هزینه شوند. تغییر بحرانی میتواند باعث تاخیر متوالی در تمام ابعاد زمان، هزینه و منابع (تجهیزات، نیروی کار و مصالح) شود ([1,2]). این تغییرات ممکن است منجر به لغو قراردادها و همچنین افزایش ریسک در پروژه ها شود که در نهایت میتواند پروژه را با شکست روبرو سازد. این در حالی است که اگر مدیران و متخصصین در این صنعت اندازه گیری‌های لازم و تغییرات را از طرف مشتری بپذیرند و نیازهای مشتری را برآورده سازند، می توانند بخوبی پروژه را هدایت کنند ([3]). این موارد اتفاقاتی هستند که تفکر و روش چابک (Agile) میتواند باعث بهبود آن‌ها شده و سبب کاهش احتمال شکست پروژه‌ها شوند.
1-روش‌های به‌کارگرفته شده در پروژه‌ها
الف-روش سنتی: روش سنتی به عنوان روش آبشاری نیز شناخته می شود. الزامات پروژه باید از قبل شروع شدن پروژه روشن و شفاف شده باشد ([4,5]). تمام اطلاعات مربوط به پروژه مستند سازی شده و بین افرادی که در پروژه به فعالیت میپردازند، توزیع میگردد. این روش زمانی در نظر گرفته می شود که دامنه مشخص و ثابت باشد ([3]).
ب- روش چابک: روش های چابک بهترین تکنیک‌های مدیریت برای کاهش تاثیر تغییرات و افزایش حداکثر ارزش هستند. مدیریت چابک یک فرآیند تکراری برای برنامه ریزی و هدایت فرآیند پروژه در هر نوع صنعتی است. اگر چه روش سنتی ساخت محافظه کارانه تر بوده و روش‌های چابک برای پیاده‌سازی در صنعت ساخت با محدودیت‌هایی مواجه هستند ([6,7]).
شکل زیر تغییراتی که در جریان فرآیند یک پروژه رخ داده و باعث بروز تاخیر در تکمیل پروژه و تشدید هزینه میگردد را نشان می‌دهد.
شکل 1. تغییرات فرآیند یک پروژه.
2-دلایل تاخیرات
دلایل تاخیرات که میتوانند بر زمان، هزینه و حتی مسائل اجتماعی درون پروژه و سازمان تاثیر منفی بر جای بگذارند، عبارتند از:
الف- تاخیرات ناشی از دفتر مرکزی (برای مثال: تغییر مکرر مدیران پروژه)؛
ب- تاخیرات ناشی از سوی مهندسین؛
پ- تاخیرات مربوط به برنامه‌ریزی منابع؛
ت- تاخیرات ناشی از فقدان منابع؛
ث- تاخیرات ناشی از مسائل مربوط به مشتری؛
ج- تاخیرات ناشی از تامین مواد، مصالح و تجهیزات؛
چ- تاخیرات ناشی از تامین نیروی انسانی ([8]).
در مطالعه‌ای که به بررسی تاثیر تغییر عملکرد پروژه پرداخته، مشکلات مالی، موانع در تصمیم‌گیری به موقع و تغییر در حوزه پروژه، دلایل اصلی تغییر سفارش‌ها و هزینه‌های بیش از حد شناسایی شدند ([9]). در مطالعه دیگری که در سال 2018 میلادی انجام شد نیز دلیل اصلی تغییر بودجه و افزایش زمان در پروژه‌های ساختمانی، تاخیر در طراحی مستندات مطرح گردید. مواردی که باعث ایجاد تغییر شده و برای غلبه بر مدیریت تغییر، مدیریت چابک میتواند باعث بهبود این فرآیند شود. در این اصول، برنامه‌ریزی، طراحی، هماهنگی بهتر با مشاور، مسئولیت‌های مشترک ریسک، کنترل کیفیت با استفاده از روش AFD میتوانند تاثیرگذار باشند. این روش‌های سریع نه تنها در صنایع IT بلکه در صنعت ساخت نیز قابل‌اجرا و پیاده سازی هستند ([1]).
3-دلایل و اثرات تغییر
تغییرات در بخش‌های ساخت مشکلات جدی و مشترکی ایجاد می‌نمایند که به احتمال زیاد در هر مرحله از ساخت به شکل‌های مختلف رخ می‌دهند. علل تغییر سفارش عمدتا مربوط به پیمانکاران، تجهیزات، مصالح، نیروی کار، عوامل طراحی و عوامل مشاور است ([11,10]). تغییرات مهم به احتمال زیاد براساس شرایط سایت، نیازهای مشتری، کیفیت پایین کار، اختلافات قراردادی، کاهش کیفیت کار، تخریب و دوباره‌کاری است ([13,12]). اثرات اصلی تغییر را میتوان در افزایش هزینه، افزایش طول مدت فعالیت‌های فردی، تاخیر در پرداخت ها، تخریب و دوباره‌کاری، کاهش بهره‌وری، کاهش کیفیت تاخیر در کار مواد و ابزار، اختلافات قراردادی بین مالکان و پیمانکاران عنوان کرد.
شکل 2. نمودار استخوان ماهی برای اثرات و دلایل تغییرات پروژه.
4-نتیجه گیری
پیشنهاد مدیریت چابک (Agile) در صنعت ساخت برای پذیرش و مدیریت تغییر در پروژه‌های ساخت مطرح شده‌است. تغییرات در بخش‌های ساخت یکی از مشکلات جدی و مشترکی هستند که در هر مرحله از ساخت به شکل‌های مختلف رخ می‌دهند. تغییرات با افزایش هزینه و افزایش زمان همراه هستند. برخی از مزیت هایی که در مدیریت پروژه با استفاده از روش چابک (Agile) همراه می‌شود، عبارتند از:
الف- کاهش هزینه؛
ب- کاهش زمان فعالیت‌های فردی؛
پ- عدم تاخیر در پرداخت ها؛
ت- کاهش تخریب و دوباره‌کاری؛
ث- افزایش بهره‌وری؛
ج- افزایش کیفیت؛
چ- کاهش اختلافات قراردادی بین مالکان و پیمانکاران است.
مهم ترین تغییرات براساس شرایط سایت، نیازهای مشتری، کیفیت پایین کار، اختلافات قراردادی، کاهش کیفیت کار، تخریب و دوباره‌کاری عنوان شده اند.
جایگاه این مبانی در آموزش های موسسه ACEMI
در نقشه راه جامع موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور، در سطح مهارت های سخت (کارشناسی- اجرایی) دوره با عنوان مدیریت پروژه چابک (Agile) با نگاهی به صنعت ساخت به صورت جامع و کاربردی دیده شده است. همچنین به جهت آشنایی با دوره ها و تاریخ برگزاری آن ها می توانید به بخش تقویم آموزشی موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.
[1] B. John, Framework of agile management’s sprint planning in construction projects–AFD method, International Journal for Advance Research and Development 3 (5) (2018) 88–93.
[2] M.A. Majid, R. McCaffer, Factors of non-excusable delays that influence contractors’ performance, J. Manage. Eng. 14 (3) (1998) 42–49.
[3] Khaza Nawaz. M, Syam Chambrelin. K., (2020). An analytical approach in usage of agile methodologies in construction industries – A case study. Materials Today: Proceedings.
[4] S.T. Demir, P. Theis, Agile design management–the application of scrum in the design phase of construction projects. In 24th, Group for Lean Construction, Boston, USA, 2016.
[5] R. Shahu, A.K. Pundir, L. Ganapathy, An empirical study on flexibility: a critical success factor of construction projects, Global Journal of Flexible Systems Management 13 (3) (2012) 123–128.
[6] E. Neelima, N. Saile, A Study on SCRUM Agile Methodology and Its Knowledge Management Process, the International Journal of Engineering And Science 2(3) (2013) 22–27.
[7] A. Rasnacis, S. Berzisa, Method for adaptation and implementation of agile project management methodology, Procedia Comput. Sci. 104 (2017) 43–50.
[8] B. Indhu, P. Ajai, Study of Delay Management in a Construction Project-A Case Study, Int. J. Emerg. Tech. Adv. Eng 4 (2014) 108–113.
[9] M. Staiti, M. Othman, A. Jaaron, Impact of change orders in construction sector in the West Bank, in International conference on industrial engineering and operations management, 2016.
[10] H. Abdul-Rahman et al., Delay mitigation in the Malaysian construction industry, Journal of construction engineering and management 132 (2) (2006) 125–133.
[11] A. Upadhyay, V. Gupta, M. Pandey, A case study on schedule delay analysis in construction projects in Gwalior, International Research Journal of Engineering and Technology 3 (5) (2016) 1312–1315.
[12] R. Halwatura, N. Ranasinghe, Causes of variation orders in road construction Projects in Sri Lanka. ISRN Construction, Engineering (2013).
[13] A.B. Gobana, A.S. Thakur, Critical review on causes and effects of variation order on construction project, Critical Review 4 (12) (2017) 1602–1606.
