کدام مدرک مدیریت پروژه از همه بهتر است؟

احتمالا تاکنون با این سوال مواجه شده اید که واقعا کدام مدرک مدیریت پروژه از همه بهتر است؟ از بین این تعداد مدرک مدیریت پروژه که در کشورمان مطرح است و بعضا سرمایه‌گذاری‌های فراوانی نیز بر روی آن‌ها انجام می‌شود، آیا بهترین مدرک وجود دارد؟ اساسا چه تعداد مدرک مدیریت پروژه در دنیا وجود دارد و آیا قرار گرفتن در این مسیر می‌تواند منجر به دستاورد شگرفی شود؟

در نوشتار قبلی (مطالعه داشتن مدارک بین‌المللی مدیریت پروژه چه مزایایی دارد؟) به این نتیجه رسیدیم که اخذ این مدارک لزوما به معنای تایید صلاحیت مدیران پروژه نبوده و یک مدیر پروژه به محدوده‌های وسیعی از تخصص‌ها و دانش‌ها برای ارتقای خود نیاز دارد. در واقع، در نوشتار قبلی به این نتیجه رسیدیم که اگرچه داشتن مدرک به ذاته موضوع بدی نبوده و نخواهد بود، اما داشتن و نداشتن مدرک، لزوما به معنای تایید یا رد صلاحیت مدیران پروژه نیست.  

اما در این نوشتار قصد داریم از زوایای دیگری این مدارک را بررسی نموده و به مطالعه مهمی بپردازیم که توسط دکتر Paul در سال 2020 انجام گردیده و نتیجه این کار مطالعاتی و تحقیقاتی در مجله PM World منتشر گردیده است. این مطالعه که در راستای مطالعات قبلی صورت گرفته است، از سال 2010 آغاز گردیده و در 4 مرحله به‌روزرسانی شده است. جالبست بدانید که در این مطالعه، از انواع مقیاس‌ها برای ارزیابی‌های ساختار یافته استفاده گردیده و مواردی چون قانون Malcolm Gladwell’s “10,000-hour”  و همچنین مدرک Professional Engineers در آمریکا که به PE معروف است، برای این ارزیابی‌ها استفاده گردیده است. جالب است بدانید که استانداردهای جامعه ملی مهندسان حرفه‌ای (NSPE) و شورای ملی بازرسان مهندسی و نقشه‌برداری (NCEES)، به عنوان معیارهای مهندسی برای این ارزیابی‌ها استفاده گردیده است.

1. تحلیل ساختار چهارگانه مدارک از بخش کم ارزش تا بالاترین ارزش

در واقع هدف این مطالعه نشان دادن ارزش و اهمیت این مدارک بوده و یکسری از این مدارک به عنوان Scam یا مدارکی که ارزش بالایی ندارند، تلقی می‌گردند. اگر به شکل (1) دقت نمایید، این مدارک به 4 بخش طبقه‌بندی شده‌اند. بخش اول یا همان بخش قرمز رنگ Scam، بخش مدارک کم اهمیتی هستند که ارزش سرمایه‌گذاری ندارند و الزامات لازم را برای تایید ندارند. بخش دوم یا بخش بنفش رنگ Credible Entry، به عنوان مدارک کاملا مقدماتی که همچنان شاخص‌های Gladwell را ندارند و همچنان در طبقه مورد تاییدی نیستند، تلقی می‌گردند. بخش سوم یا همان بخش نارنجی Credible Exam Based، بخشی است که اگر چه در ناحیه مورد تایید Gladwell قرار می‌گیرد، اما همچنان از نظر معیارهای ABET نمی‌توانند مورد تایید قرار گیرند. بخش چهارم نیز که شاید معتبرترین بخش است، به رنگ سبز بوده و هر دو تست را با موفقیت پشت سر می‌گذرانند (بخش EXCEEDS ABET). 

شکل 1. تقسیم‌بندی چهارگانه، مدل‌سازی و رتبه‌بندی مدارک مدیریت پروژه

حال نگاهی به تقسیم‌بندی دقیق‌تر مدارک در این حوزه بیندازیم.

2. تحلیل مدارک بخش قرمز رنگ یا Scam

شکل (2)، بخش اول یا همان بخش قرمز رنگ Scam را نشان می‌دهد. بخشی که مدارک آن نه تنها هیچکدام از تست‌ها را با موفقیت پشت سر نگذاشته و از نظر این مطالعه ارزش سرمایه‌گذاری ندارند، بلکه این مطالعه اعتقاد دارد که اگر مدرکی برای اخذ شدن، به حداقل 10،000 ساعت یا بیشتر که برای آزمون FE مهندسی نیاز است، الزام نداشته باشد، حتی پایه‌ای‌ترین الزامات را برای سرمایه‌گذاری ندارد. در این مطالعه، معیار Engineer in Training یا همان EIT به عنوان شاخص اصلی برای رد یا تایید این مدارک قرار گرفته است. وجود مدارکی چون Prince2 Foundation و IPMA سطح D و البته Prince2 Practitioner نکته قابل تاملی است. 

شکل 2. مدارکی که حداقل امتیازات لازم EIT یا همان Engineer in Training را دریافت ننموده و رد شده‌اند. 

3. تحلیل مدارک بخش بنفش رنگ یا Credible Entry

حال به سراغ بخش دوم یا همان بخش بنفش رنگ  Credible Entryبرویم که اگرچه به عنوان مدارک مقدماتی تلقی می‌شوند، اما همچنان دو تست اصلی Gladwell و ABET را با موفقیت پشت سر نمی‌گذارند (شکل (3)). جالبست بدانید IPMA سطح C و مدارک PMP و RMP و SP و RP موسسه PMI آمریکا همگی در این بخش قرار گرفته و امتیازهای لازم برای رسیدن به مراحل بالایی را ندارند.

شکل 3. مدارکی که حداقل امتیاز EIT را دریافت کرده، اما از نظر قانون Gladwell رد شده‌اند. 

4. تحلیل مدارک بخش نارنجی رنگ یا Credible Exam Based

حال به سراغ بخش سوم یا همان بخش نارنجی Credible Exam Based برویم. بخشی که الزامات تست Gladwell را پشت سر گذاشته و شرایط مناسب‌تری را نسبت به دو بخش قبل نشان می‌دهد (شکل (4)). در این بین مدرک IPMA سطح B نیز دیده می‌شود که اگرچه در بخش دوم است، اما در رتبه 45 بوده و همچنان با بخش بالای جدول فاصله زیادی دارد. در بین این مدارک، مدارک AACE از ارزش بالاتری برخوردار بوده و البته مدرک PE در رتبه مناسب و ارزشمندی قرار گرفته است.

شکل 4. مدارکی که معیارهای Gladwell را پشت سر گذاشته، اما همچنان در قیاس با مدرک ABET PE امتیاز قابل قبولی ندارند. 

5. تحلیل مدارک بخش سبز رنگ یا EXCEEDS ABET

حال به سراغ بخش چهارم یا همان EXCEEDS ABET به رنگ سبز برویم (شکل (5)). بخشی که شاید بالاترین بخش در این سطح بوده و هر دو تست را با موفقیت پشت سر گذاشته است. اگرچه مدرک IPMA سطح A در این بخش قرار می‌گیرد، اما همچنان نسبت به مدارک AACE CFCC و INCONSE ESEP از رتبه پایین‌تری برخوردار است. نکته قابل توجه آنست که مدرک PfMP موسسه PMI در این رتبه‌بندی به عنوان با ارزش‌ترین مدرک شناخته می‌شود.

شکل 5. مدارکی که معیار ABET و Non-ABET PE را پشت سر گذاشتند.  

6. تحلیل مدارک هر کدام از انجمن‌ها به تفکیک

بعد از آنکه این مطالعه تمامی این مدارک را دسته‌بندی و البته رتبه‌بندی می‌نماید، به سراغ تحلیل برخی از مهمترین این انجمن‌ها رفته و آن‌ها را از حیث الزامات و رویه‌های اخذ مدرک مورد نقد قرار می‌دهد. در این بخش بسیاری از مدارکی که شاید در کشورمان شنیده نشده باشند نیز مورد ارزیابی قرار گرفته که نکات جالبی را به همراه دارد. اما در این بخش قصد داریم برخی از معروف‌ترین آن‌ها را بررسی نمود.

- مدارک Scrum Alliance
از نظر این مطالعه، مدرک CSM اسکرام به علت در نظر نداشتن سابقه، ارزش بررسی بیشتر را نداشته و صرفا مدارک Advanced ScrumMaster و Certified ScrumMaster Professional مورد بررسی قرار گرفته است که از این میان، تنها مدرک CSP-SM توانسته به سطح بنفش، یعنی مدرک مقدماتی Credible Entry، برسد (شکل (6)).

شکل 6. تحلیل مدارک Scrum Alliance

- مدارک انجمن مدیریت ساخت آمریکا (CMAA)
از نگاه این مطالعه، اگرچه مدرک CMIT در رتبه بهتری نسبت به مدارک Prince2 Foundation و Prince2 Practitioner قرار گرفته است، اما همچنان صلاحیت‌های لازم را برای تایید ندارد. از نظر این مطالعه، مدرک تایید شده مدیریت ساخت CCM (در این مطالعه به اشتباه CMM ذکر گردیده) نیز تنها الزامات مقدماتی را گذرانده و به سطح بنفش Credible Entry می‌رسد (شکل (7)). البته این مطالعه اشاره می‌کند که مدرک CCM شرایط لازم را برای رسیدن به سطوح بالاتر داشته و این موضوع می‌تواند با تغییرات اندکی در شرایط اخذ مدرک محقق گردد، موضوعی که انجمن CMAA بدان بی توجه بوده است.

شکل 7. تحلیل مدارک CMAA

- مدارک AXELOS
شاید این مدارک یکی از شناخته‌ترین مدارک در کشورمان باشد. از نظر این مطالعه نه تنها تمامی مدارک Prince2 Foundation و Prince2 Practitioner و ITIL XPERT حتی صلاحیت‌های اولیه را ندارند، بلکه این مدارک در پایین‌ترین رتبه‌ها قرار گرفته‌اند. تنها مدرک قابل قبول AXELOS همان مدرک ITIL MASTER است که رتبه قابل قبول 42 و البته سطح نارنجی، یعنی سطح الزامات Gladwell را به خود اختصاص داده که البته شرایط ABET را پشت سر نمی‌گذارد (شکل (8)).

 شکل 8. تحلیل مدارک AXELOS

- موسسه مدیریت پروژه PMI
بخش حساس و مورد توجه این مطالعه به مدارک موسسه مدیریت پروژه PMI اختصاص یافته که محبوبیت زیادی نیز در کشورمان دارند. نکته قابل توجه آنست که دو مدرک CAPM و ACP موسسه PMI حتی در بین مدارک مورد تایید اولیه قرار نگرفته و مدارک RP و SP و PBA و PMP که شاید از مطرح‌ترین مدارک در کشورمان باشند، تنها سطح مقدماتی را پشت سر گذاشته و در منطقه بنفش Credible Entry قرار می‌گیرند. تنها مدارک قابل اهمیت موسسه PMI را می‌توان مدارک PgMP و PfMP دانست، که البته مدرک PgMP نیز شرایط ABET را پشت سر نگذاشته و از این حیث، مدرک PfMP بالاترین ارزش را از لحاظ این مطالعه دارد (شکل (9)).

شکل 9. تحلیل مدارک PMI

7. جمع‌بندی کدام مدرک مدیریت پروژه از همه بهتر است؟

در ابتدا باید بدانیم که خیلی از مدارکی که در کشورمان از محبوبیت بالایی برخوردار هستند، از نظر این مطالعه حتی به سطوح ابتدایی هم نرسیده و برخی از آن‌ها در همان سطح ابتدایی تایید می‌شوند. این در حالی است که سالیانه بهای زیادی بابت این مدارک پرداخت شده و سرمایه زیادی نیز صرف این مدارک می‌شود. البته باید بدانیم که هدف نگارنده از تحلیل این مطالعه، به چالش کشیدن فضای موجود نبوده و این نوشتار صرفا جنبه اطلاع رسانی برای خروج از جنبه مدرک گراییست. باید به این موضوع نیز اشاره نمود که این مطالعه و نتایج آن، با در نظر گرفتن شاخص‌های متفاوت قابل تغییر بوده و شاید نتایج متفاوتی را نیز حاصل نماید. اما موضوع مهم آنست که آیا واقعا با این همه مدارک مختلف، سرمایه‌گذاری بر روی این مدارک که محدودیتی نیز ندارند، قابل توجیه است؟ آیا تخصص‌گرایی مناسب‌تر است یا مدرک‌گرایی؟ پرسشی که پاسخ آن به خواننده واگذار می‌گردد.

شما میتوانید نسخه کامل مقاله دکتر Paul را  دانلود نمایید.

در مقاله بعد به این موضوع خواهیم پرداخت که آیا مدارک مدیریت پروژه می‌توانند باعث مهاجرت به خارج از کشور شوند (مطالعه آیا مدارک مدیریت پروژه در مهاجرت به خارج از کشور کمکی می‌کنند؟)؟