کارفرما در پروژه‌های صنعت ساخت ممکن است مسئولیت تحویل تجهیزات، مصالح، داده‌ها و اقلام یا اطلاعات دیگر به پیمانکار را بر عهده بگیرد. تحویل این‌گونه "اقلام تامین‌شده توسط کارفرما" ممکن است پیش‌نیاز برخی فعالیت‌های حال حاضر پیمانکار یا فعالیت‌های مسیر بحرانی پروژه باشد. تحویل‌های معیوب یا با تاخیر این اقلام، می‌تواند موجب ایجاد ادعا شود؛ زیرا ممکن است بر تکمیل به‌موقع تأثیر گذاشته و در اجرای کار پیمانکار اختلال ایجاد کنند. در صورت تحویل دیرهنگام یا معیوب اقلام تامین‌شده توسط کارفرما، پیمانکار نه‌تنها محق به تمدید مدت است، بلکه محق به دریافت تعدیل به‌منظور جبران خسارات ناشی از تاخیر یا اختلال در کار توسط کارفرما نیز خواهد بود اما تامین اقلام توسط کارفرما باوجود چالش‌های ذکر شده، مزیت‌های فراوانی به همراه دارد که در ادامه به آن‌ها میپردازیم.
۱. امکان برخورداری از تخفیف در خریدهای با حجم بالا
در صورت خرید مکرر و عمده تجهیزات و مصالح توسط کارفرما از تامین‌کننده‌ای خاص برای چندین پروژه ممکن است خرید با تخفیف همراه شود که در این حالت تامین توسط کارفرما و نصب توسط پیمانکار انجام میشود.
۲. کاهش ریسک‌های زمانی از طریق تامین زودهنگام اقلام دیرآیند
کارفرمایان معمولاً به فشرده‌سازی زمانبندی یا راه‌اندازی زودهنگام تاسیسات تمایل دارند. اگر تحویل اقلام به دلیل اقتضای بازار یا اختلال در زنجیره تامین طولانی شود ممکن است کارفرما بخواهد اقلام را زودتر تامین کند تا ریسک‌های ناشی از تامین دیرهنگام و تاخیر در پروژه را کاهش دهد.
۳. رقابت محدود یا انحصار در بازار
هرگاه یک یا چند تامین‌کننده، کنترل تامین اقلام را در دست بگیرند رقابت محدود یا انحصار رخ می‌دهد. در این وضعیت ممکن است کارفرما برای اطمینان از تامین کالا در زمان موردنظر یا پیش از آن تصمیم بگیرد شخصاً تامین آن اقلام را برعهده گیرد.
۴. تامین تاسیسات و خدمات بر حسب نیاز
کارفرما ممکن است تمایل به آموزش نیروی کار خود و آشنایی آن‌ها با انواع تجهیزات خاص، وارانتی‌های تخصصی بهره‌برداری و نگهداری یا سطوح خدمات پشتیبانی لازم و حذف بخشی از ترازنامه به‌وسیله تامین خدمات در چرخه حیات به‌جای اقدامات واکنشی داشته باشد.
برای مثال کارفرما ممکن است برای جبران هزینه سرمایه‌گذاری اولیه حمل‌ونقل عمودی (آسانسورها و پله‌برقی‌ها)، تصمیم به تهیه قطعات داخلی، نگهداری تاسیسات مذکور طی چرخه حیات آن و دریافت سرویس‌های اضطراری باتوجه‌به میزان استفاده و دسترسی که نیاز به سرمایه اولیه ندارد، بگیرند.
۵. اطمینان از تامین تاسیسات استاندارد
علیرغم مزایای زیاد تعیین مشخصات عملکردی اقلام موردنیاز پروژه، ممکن است تامین اقلام مشابه با تجهیزات و مصالح استاندارد از پیش تعیین‌شده باعث ایجاد ریسک در فرایند عملکرد تاسیسات شود. درصورتی‌که این ریسک‌ها از دید کارفرما پذیرفتنی نباشد، نباید اقلام مشابه را تهیه کرد و باید از تامین تجهیزات و مصالح استاندارد از پیش تعیین‌شده اطمینان حاصل کرد.
۶. کاهش هزینه‌های غیرمستقیم پیمانکار
تامین اقلام توسط کارفرما منجر به کاهش ریسک‌های پیمانکار گردیده که کاهش فرابرد (درصد سود، بالاسری و سایر هزینه‌های غیرمستقیم تخصیص داده نشده) پیمانکار را به همراه خواهد داشت و در نهایت موجب صرفه‌جویی در هزینه‌های کارفرما میشود. برای مطالعه بیشتر به مقاله "اهمیت مبانی مدیریت هزینه در برنامه‌ریزی پروژه" مراجعه کنید.
۷. صرفه‌جویی در مالیات فروش (کارفرمایان دولتی یا عمومی)
صرفه‌جویی در مالیات فروش هنگام تامین اقلام هنگامی حاصل میشود که قوانین محلی امکان کاهش مالیات را برای تامین مصالح و تجهیزات توسط اشخاص ثالث (پیمانکاران) در پروژه‌های عمومی محدود کرده باشد. در این حالت ممکن است کارفرما تصمیم به تامین اقلام گیرد.
۸. افزایش کنترل کارفرما بر تست و راه‌اندازی
تجهیزات یا مصالح تامین‌شده توسط کارفرما معمولاً در بخش‌های ذیل استفاده می‌شوند:
- تجهیزات فرایندی
- تجهیزات بزرگ نصب‌شده در محل
- سیستم‌های انتقال قدرت
- تجهیزات الکتریکی دیرآیند
- سیستم‌های روشنایی
- کنترل‌های الکتریکی
- سیستم‌های ابزاردقیق و کنترل دیرآیند
- کنترل‌های منطقی برنامه‌پذیر
- پمپ‌ها
- سیستم‌های هوادهی
- دمنده‌ها
- نقاله‌ها، نقاله‌های کمکی و قرقره‌ها، تسمه‌های نقاله
- بارگیری کننده‌های کشتی، انباشت‌کننده‌ها یا باز یاب‌ها
- خردکن‌ها، تخلیه‌کننده‌های واگن
- تغدیه‌کننده‌ها، الک‌ها، تجهیزات وزن‌کشی
- تجهیزات پردازش کارخانه خردکنندگی یا غربالگری
- شستشوکننده‌ها
- موتورهای الکتریکی
- درایوهای فرکانس متغیر
- چیلرها
- رآکتورهای هسته‌ای
- ژنراتورهای بخار
- توربین‌های با قدرت بالا
- لوکوموتیوها و وسایل نقلیه ریلی
- تجهیزات علمی یا آزمایشی
- فولاد سازه‌ای
- لوله و اتصالات استنلس‌استیل
- داربست
- برق و آب پروژه‌های ساخت
- امنیت سایت
- مصالح عمده انتخابی و ترجیحی
در صورت تمایل کارفرما به کاهش هزینه‌ها، باید همه جوانب در نظر گرفته شود. چراکه در برخی از شرایط ممکن است تامین اقلام توسط پیمانکار کم هزینه‌تر باشد زیرا پیمانکاران از قدرت خرید خود برای پروژه‌های متعدد استفاده می‌کنند و می‌توانند با تامین عمده، اقلام را با قیمت پایین‌تری خریداری کنند. همچنین، کارفرمایان باید در تحلیل هزینه - منفعت، هزینه‌های تأسیس و مدیریت بخش خرید را در نظر بگیرند.
تجهیزات و مصالح تامین‌شده توسط کارفرما پتانسیل بسیار بالایی برای بروز ادعاها دارند. تحویل‌های دیرهنگام، نقص‌ها و عدم انطباق با الزامات اقلام تامین شده با قرارداد می‌تواند پروژه را به تاخیر انداخته و مختل کند. این امر ممکن است منجر به ادعاهایی از جنس هزینه اصلاح کار یا کار اضافه و تمدید مدت پروژه شود. باید توجه داشت یک ادعای بزرگ می‌تواند هرگونه صرفه‌جویی انجام شده را خنثی کند. برای مطالعه بیشتر مقاله "دلایل تاخیر پروژه‌های ساخت در ایران" را مطالعه کنید.
کارفرمایان ریسک‌های مربوط به تحویل دیرهنگام تجهیزات یا تامین مصالح معیوب را ارزیابی می‌کنند. تحلیل حساسیت شامل سناریوهای متعدد ریسک برای زمان و هزینه پروژه، ممکن است به کارفرما کمک کند تا درباره تامین تجهیزات یا مصالح خاص تصمیم‌گیری مناسبی داشته باشد. در صورت شناسایی ریسک‌ها توسط کارفرما و وجود زیرساخت و مهارت‌های سازمانی لازم برای ارائه مزایای مذکور، تامین تجهیزات یا مصالح توسط کارفرما ممکن است مزایای قابل‌توجهی داشته باشد. درک هزینه - منفعت توسط کارفرما، در پذیرش ریسک‌های تحویل به‌موقع تجهیزات و مصالح برای موفقیت بلندمدت پروژه حائز اهمیت است.
جمع‌بندی مزیت‌های تامین اقلام توسط کارفرما
تامین تجهیزات و مصالح توسط کارفرما یکی از تصمیمات راهبردی در مدیریت پروژه‌های صنعت ساخت است که می‌تواند اثرات گسترده‌ای بر زمانبندی، هزینه و کیفیت اجرا داشته باشد. از جمله مزایای کلیدی تامین اقلام توسط کارفرما می‌توان به کنترل مستقیم بر هزینه‌ها، کاهش وابستگی به پیمانکاران، بهینه‌سازی فرایندهای تامین و افزایش قدرت چانه‌زنی در بازار اشاره کرد. در مقابل، ریسک‌هایی مانند تاخیر در تحویل، افزایش هزینه‌های نگهداری، مشکلات هماهنگی با پیمانکاران و احتمال ناسازگاری اقلام با نیازهای اجرایی از چالش‌های این روش محسوب می‌شوند. تحلیل مزایا و معایب تامین تجهیزات و مصالح توسط کارفرما نشان دهنده آن است که این روش می‌تواند در برخی شرایط باعث صرفه‌جویی در هزینه و کنترل بهتر بر کیفیت اقلام تامینی شود. تصمیم‌گیری مناسب و صحیح در این زمینه مستلزم بررسی دقیق شرایط بازار، ماهیت پروژه و توانمندی‌های اجرایی و کنترلی کارفرما است. استفاده از راهکارهایی همچون برنامه‌ریزی دقیق تامین، مدیریت زنجیره تامین و تدوین قراردادهای شفاف می‌تواند تأثیرات منفی را کاهش داده و بهره‌وری پروژه را افزایش دهد. در نهایت، انتخاب صحیح روش تامین، نقش کلیدی در موفقیت پروژه‌های عمرانی ایفا می‌کند.
در این مقاله به سؤالات زیر پاسخ داده شده است
1. تامین اقلام توسط کارفرما چه مزایا و چالش‌هایی را به همراه دارد؟
2. چه عواملی در تصمیم‌گیری برای تامین اقلام توسط کارفرما مؤثر است؟
3. تامین مستقیم تجهیزات توسط کارفرما چگونه می‌تواند بر پروژه تأثیر بگذارد؟
جایگاه این مبانی در آموزش‌های موسسه ACEMI
در نقشه راه جامع مدیریت ساخت موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی‌پور، در سطح مهارت‌های سخت (کارشناسی-اجرایی) دوره‌ای تحت عنوان مدیریت ساخت در طول چرخه حیات پروژه (پروژه‌های ساختمانی، زیرساختی و صنعتی) با هدف ترویج دانش مدیریت ساخت در کشورمان، به شکلی کاربردی ارائه گردیده است همچنین این موسسه اقدام به برگزاری دوره‌هایی از جمله فرآیند یکپارچه برنامه‌ریزی، زمانبندی، ارزیابی و کنترل پروژه و مدیریت یکپارچه مالی، حسابداری و هزینه نموده است که تسلط بر این مبانی برای مدیریت زنجیره تامین در پروژه‌های صنعت ساخت الزامی می‌باشد. جهت آشنایی با نحوه برگزاری و زمان برگزاری دوره‌های آموزشی این موسسه، می‌توانید به تقویم آموزشی موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی‌پور مراجعه نمایید.
[1] Richard J. Long , P.E. , P.Eng. Should Owners Furnish Construction Items?
دانلود جزئیات این مقاله
