زمانی که سازمان‌ها بزرگتر شده و ساختار آن‌ها پیچیده‌تر می‌شود، مدیریت فرایندهای آن‌ها اهمیت بیشتری می‌یابد. در این شرایط اگر مدیران با فرایندهای زیادی مواجه باشند که بر اساس ساختار بهینه طراحی نشده باشد، نتایج سازمان رضایت‌بخش نخواهد بود. صنعت ساخت نیز ازین حیث مستثنی نبوده و سازمان‌های فعال در این صنعت نیاز به فراگیری و به‌کارگیری فرایندها و ساختارهای بهینه دارند. یکی از مواردی که می‌تواند به این امر کمک فراوانی نماید، اصولی است که توسط شرکت تویوتا در صنعت تولید ابداع شدند و در صنعت ساخت نیز در حال به‌کارگیری می‌باشند. به‌کارگیری اصول ناب (Lean) تنها برای مدیریت صنعتی نیست و Lean به علت اصول و مبانی که در بر دارد، می‌تواند در هر صنعتی به کار گرفته شود.
1. اصول ناب (Lean) در صنعت ساخت (Lean Construction)
ساخت ناب (Lean Construction) را می‌توان بسیار شبیه به روشهای ساخت فعلی در صنعت ساخت دانست. هدف از ساخت ناب برآورده کردن نیازهای کارفرما و درعین حال استفاده بهینه از مصالح، زمان و بسیاری از موارد دیگر است که در پروژه‌های ساخت از موانع زیادی برخوردار می‌باشد. اما برخلاف رویه فعلی که در اجرای پروژه‌های صنعت ساخت وجود دارد، ساخت ناب (Lean Construction) بر اصول مدیریت تولید استوار است. ساخت ناب نتیجه یک سیستم تحویل پروژه نوین است که می‌تواند برای هر نوع ساختی اعمال شود. ساخت ناب (Lean Construction) به ویژه برای پروژه‌هایی که دارای پیچیدگی بالا بوده و از ریسک‌ها و عدم قطعیت‌های فراوانی برخوردار هستند بسیار مناسب بوده و می‌تواند باعث کاهش اتلافات و افزایش بهره‌وری در این پروژه‌ها گردد.
اما باید توجه نمود که صنعت ساخت بسیاری از ایده‌های بکار گرفته شده در صنایع تولیدی دیگر را رد کرده و معتقد است که صنعت ساخت با سایر صنایع تفاوت‌های زیادی دارد. با این حال، این صنعت با توجه به رویکرد فعالیت محور خود در اجرای پروژه‌ها، باعث ایجاد اتلافات فراوانی شده و با توجه به حجم بالای پروژه‌های صنعت ساخت و ایجاد اتلافات فراوان، این صنعت نیازمند تغییر در رویکردهای خود در اجرای پروژه‌ها است. اصول ناب را می‌توان یکی از تفکراتی دانست که می‌توان با تطبیق‌سازی آن در صنعت ساخت، نتایج مناسب‌تری را در صنعت ساخت رقم زد. در واقع، مدیریت ساخت تحت اصول ناب با روشهای موجود در این صنعت متفاوت است زیرا:
الف- دارای مجموعه‌ای واضح از اهداف برای فرایند تحویل پروژه است.
ب- با هدف به حداکثر رساندن عملکرد برای کارفرما در سطح پروژه اجرا می‌شود.
پ- محصول و فرایند را همزمان طراحی می‌کند.
ت- کنترل پروژه را در طول حیات پروژه اعمال می‌کند.
ث- به جای تمرکز بر روی فعالیت‌ها بر روی فرایند متمرکز بوده و به دنبال بهینه‌سازی و کاهش اتلافات کل فرایند است.
شکل 1. استفاده از اصول ناب در صنعت ساخت به منظور کاهش هزینه و افزایش سود
هدف استفاده از اصول ناب در صنعت ساخت (Lean Construction)، بهینه‌سازی فرایند پروژه است. فرایندی که به جهت اجرا ابتدا باید پروژه را به بخش‌های کوچک‌تر (فازهای اجرای پروژه برای مثال طراحی و ساخت) تقسیم نماید. سپس بخش‌های مشخص شده را بر اساس یک منطق ترتیب و توالی اجرا مشخص نموده و در نهایت باید زمان و منابع مورد نیاز هر بخش را نیز به جهت تکمیل هر فعالیت مورد تحلیل و محاسبه قرار دهد. در ادامه، هر بخش یا فعالیت تا زمانی که برای هر فعالیت و یا بخش یک مسئول مشخص شود، تجزیه گردیده و فعالیت مربوطه به شخص مورد نظر واگذار می‌شود.
از طرفی، کنترل و نظارت بر هر قرارداد یا فعالیت مورد نظر باید بر اساس برنامه زمان‌بندی و پیش‌بینی بودجه مشخص شده، انجام شود. باید توجه داشت که اگر فعالیت‌هایی در مسیر بحرانی با تاخیر مواجه شوند، تلاش می‌شود هزینه و مدت زمان فعالیتی که با تاخیر روبه‌رو شده است را کاهش دهیم و یا اینکه توالی کار تغییر یابد. با این حال اگر با انجام این مراحل مشکل حل نشد، اغلب لازم است که هزینه را با زمان‌بندی برای انجام بهترین ترتیب و توالی به جهت پیشرفت، مبادله کنید. اما در سیستم سنتی برنامه‌ریزی پروژه به روش CPM توجه چندانی به اتلافات و فرایندهای بین فعالیت‌ها نگردیده و این امر باعث می‌شود ساختار برنامه‌ریزی پروژه به روش فعلی نتواند منجر به کاهش هزینه‌ها در بخش‌های غیربحرانی و فرایندهای بین فعالیت‌ها و بخصوص در بخش Handoffها نماید. در واقع، اگر بخواهیم پروژه‌ها را در کوتاه‌ترین زمان انجام دهیم، مدیریت تعامل بین فعالیت‌ها، اثرات ترکیبی وابستگی و تنوع و توجه به کل فرایند در چرخه اجرا ضروری است. با کاهش مدت زمان پروژه و افزایش پیچیدگی، به حداقل رساندن اثرات ترکیبی وابستگی و تنوع و توجه به کل فرایند، به سیستم نوینی از برنامه‌ریزی به روش Last Planner خواهیم رسید که یکی از اصلی‌ترین روشهای ساخت ناب (Lean Construction) تلقی می‌گردد.
از طرف دیگر، اولین هدف ساخت ناب باید با درک کامل از ساختار زیربنایی تولید، اثرات وابستگی و تنوع در طول زنجیره تامین و مونتاژ باشد. این مسائل فیزیکی که بر کار تیمی، ارتباطات و قراردادهای تجاری تمرکز دارند، در روش فعلی نادیده گرفته شده و به همین منظور نیاز به ایجاد روش اجرای نوینی به نام LPDS هستیم. رویکرد ناب به این منظور ایجاد شده است که اطمینان حاصل کنیم که در تغییر در جریان کار سهیم نبوده و زمانی که نمی‌توانیم آن را تحت کنترل درآوریم، آن‌ها را از یکدیگر جدا خواهیم کرد. در ساخت ناب (Lean Construction)، برنامه‌ریزی و کنترل دو روی یک سکه هستند که در طول چرخه حیات پروژه دائما در حال چرخش بوده و باید توجه ویژه‌ای به آن‌ها داشت.
شکل 2. برنامه‌ریزی و کنترل پروژه با پیروی از تفکر ناب (استفاده از روشهای کانبان، کششی و Last Planner)
- جهت مطالعه بیشتر، فایلی جهت دانلود قرار داده شده است.
جایگاه مبانی ارائه شده در آموزش های موسسه ACEMI
در نقشه راه جامع مدیریت ساخت موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور، دوره‌ای در سطح مهارت‌های سخت با عنوان اجرا و مدیریت پروژه به روش اصول ناب ارائه شده است که به صورت کامل و جامع روش پیاده‌سازی اصول ناب در پروژه‌های صنعت ساخت را ارائه می‌دهد. قابل ذکر است که پیشنیاز این دوره، دوره‌ای با عنوان فرایند یکپارچه برنامه ریزی، زمان‌بندی، ارزیابی و کنترل پروژه است. کلیه آموزش‌ها در این موسسه به نحوی ارائه خواهند شد که به صورت اجرایی قابلیت پیاده‌سازی این ساختارها در پروژه‌ها وجود داشته باشد. به جهت مشاهده تاریخ و نحوه برگزاری تمامی دوره‌ها می‌توانید به بخش تقویم آموزشی مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.
دانلود جزئیات این مقاله
