مفاهیم مقدماتی تامین مالی پروژه (Project Finance)

هر کشوری به تقویت و توسعه زیرساختهای خود برای افزایش رشد اقتصادی نیاز دارد. در واقع، پروژه های زیرساختی یکی از کلیدی ترین پروژه های صنعت ساخت است که عموما دولتها بودجه زیادی را برای سرمایه گذاری در این پروژه ها اختصاص میدهند. اما باید اشاره نمود که اغلب دولتها برای انجام چنین پروژه هایی با کمبود بودجه مواجه بوده و به دلیل حجم سرمایه گذاری در پروژه های زیرساختی، باید تامین مالی به شکلی موثر و از منابع مختلفی صورت پذیرد. تامین مالی پروژه (Project Finance) یکی از گزینه هایی است که می تواند در زمینه تامین هزینه های پروژه های زیر ساختی، پروژه هایی با مقیاس بزرگ و پروژه های استراتژیک به کمک دولتها آمده و با استفاده از بخش خصوصی، کاستیهای بودجه را برطرف نماید. در ادامه این مطلب به بررسی یادداشتی خواهیم پرداخت که توسط آقای Comer منتشر شده است ([1]).

تاکنون تعریف واحدی برای تامین مالی پروژه ارائه نشده است و مراجع مختلف هر کدام تعریف های مختلفی از تامین مالی پروژه داشته اند. اما صرف نظر از این تعریف، تامین مالی پروژه (Project Finance) دارای ویژگی های تقریبا یکسانی است. در ادامه به معرفی ویژگی های مشترک تامین مالی پروژه ای خواهیم پرداخت:
- تمایل به استفاده از تامین مالی پروژه در پروژه هایی با مقیاس های بزرگ بسیار بیشتر از پروژه هایی با مقیاس کوچک است.
- تامین مالی پروژه عمدتا دارای اهرم مالی بسیار بزرگی است که معمولا 65 تا 80 درصد از سرمایه کل پروژه را شامل می شود.
- تامین مالی پروژه ها عمدتا بلند مدت بوده و ممکن است حتی بین 15 الی 20 سال به طول انجامد.
- تامین مالی پروژه ها دارای موجودیت مستقل و عمر محدود بوده که با هدفی خاص و طول عمری مشخص انجام می شود.
- تامین مالی پروژه تا حد زیادی به عملکرد و وضعیت پروژه بستگی دارد.
- منابع تامین مالی پروژه عموما خارج از ترازنامه است.
- تامین مالی پروژه در بسیاری از موارد با سیاست تقسیم سود کنترل شده صورت می پذیرد که الزام آور بوده و در قرارداد درج می شود.
- تامین مالی پروژه اغلب با تخصیص ریسک به صورت مناسب بین طرفین درگیر در پروژه همراه است.
- در صورت تامین مالی پروژه، دارایی ها و جریان های نقدی هر پروژه به صورت جداگانه محاسبه خواهند شد.

همچنین باید توجه داشت که بین تامین مالی سازمانی (Corporate Finance) و تامین مالی پروژه (Project Finance) تفاوت هایی وجود دارد، که در جدول شماره 1 عمده تفاوت ها نشان داده شده است.

جدول1. تفاوت تامین مالی سازمان (Corporate Finance) و تامین مالی پروژه (Project Finance)

1. ساختار تامین مالی پروژه

با وجود پیچیدگی هایی که در ذات تامین مالی وجود دارد، اما با این حال برخی معتقدند که هرگونه تامین مالی پروژه می تواند در ساختاری یکسان انجام شده و اساسا تمامی تامین مالی های صورت گرفته دارای اجزای یکسانی هستند.
آقای Pyle از افرادی است که به ساختار یکسان تامین مالی پروژه ها اعتقاد دارد و یک ساختار را برای تمامی پروژه ها تحت عنوان (فرشته مالی پروژه) معرفی کرده است. شکل شماره 1 ساختار پیشنهادی آقای Pyle است که برای یک نیروگاه ارائه شده است. بر اساس این ساختار که شبیه به یک فرشته ارائه شده است، دولت در هاله فرشته قرار گرفته که نقش حامی را دارد و پیمانکار و مجری نیز در بال های این فرشته قرار گرفته اند.

شکل1. ساختار تامین مالی پروژه (ساختار پیشنهادی آقای Pyle)

2. ریسک ها و عوامل کاهش دهنده در تامین مالی پروژه

تامین مالی پروژه ها، به ویژه در کشورهای در حال توسعه با مجموعه ای از ریسک ها همراه است که باید این ریسک ها شناسایی و تا حد امکان کاهش پیدا کنند. در پروژه ها مشاور مالی پروژه وظیفه شناسایی ریسک های تامین مالی پروژه و اختصاص آن ها به مناسب ترین افراد، جهت کاهش ریسک ها را دارد. همچنین مشاور مالی پروژه و تمامی طرفین درگیر در پروژه وظیفه دارند که منابع مالی را به شکلی انسجام بخشند که باعث کاهش ریسک گردد. ریسک ها و عوامل کاهش دهنده تامین مالی پروژه به چند دسته تقسیم بندی می شوند که در شکل 2 بعضی از این ریسک ها نشان داده شده است.

شکل2. برخی از ریسک های تامین مالی پروژه (Project Finance)

- توضیحات ارائه شده تنها به جهت آشنایی بوده و شرح کامل جزئیات به دلیل جزئیات فراوان در این مقاله امکان پذیر نیست. فایلی جهت مطالعه بیشتر قرار داده شده است.

جایگاه مبانی ارائه شده در نقشه راه موسسه ACEMI

در نقشه راه جامع موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور، دوره ای در سطح مهارت های سخت با عنوان (تامین مالی پروژه)ارائه شده است که این ساختار را به صورت جامع و اجرایی آموزش می دهد. البته باید اشاره نمود که پیشنیازهای این دوره جامع، دوره مدیریت مالی، حسابداری و هزینه در پروژه و سازمانهای پروژه محور و دوره ارزیابی اقتصادی پروژه هستند که در نقشه راه جامع مدیریت ساخت موسسه ACEMI قابل مشاهده است. به جهت مشاهده تاریخ و نحوه برگزاری تمامی دوره ها می توانید به بخش تقویم آموزشی مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.

[1] B, Comer. 1996. Project Finance Teaching Note