متن سوال

سلام و احترام،
آیا راهنما یا سند مشخصی برای تدوین برنامه زمان‌بندی پروژه وجود دارد که به اصولی مثل اجراپذیری برنامه اشاره کرده باشد؟
مثلاً تأکید کند که بهتر است از Lag و Lead زیاد استفاده نکنیم یا بیشتر از روابط Finish-to-Start استفاده شود؟
اسناد AACE را مرور کرده‌ام، اما به دنبال منبعی هستم که این موارد را به‌طور مشخص بیان کرده باشد.

---

پاسخ سوال

برنامه زمان‌بندی و کنترل پروژه، دارای دو بُعد اصلی فنی و راهبردی است. این دو بُعد از طریق بخش قراردادی و حقوقی به یکدیگر متصل می‌شوند و در مجموع، یک ساختار سه‌ بعدی را تشکیل می‌دهند.
نادیده گرفتن هر یک از این ابعاد، منجر به ایجاد خلأ در درک جامع از مدیریت برنامه‌ریزی و زمان‌بندی خواهد شد.

1. اهمیت نگاه همزمان به ابعاد سه‌گانه

1.1. بُعد فنی

بررسی صرف بُعد فنی، که بسیاری از متخصصان برنامه‌ زمان‌بندی و کنترل پروژه بر آن تمرکز دارند، موجب می‌شود که ارتباطات راهبردی میان طرفین قرارداد شامل کارفرما، پیمانکار، مشاور و مدیر ساخت (CM) نادیده گرفته شود.

2.1. بُعد راهبردی

از سوی دیگر، تمرکز صرف بر اسناد راهبردی مانند مستندات CMAA بدون توجه به استانداردهای فنی، باعث خواهد شد که اصول فنی برنامه‌ریزی به درستی درک و اجرا نشود.

3.1. بُعد حقوقی و قراردادی

حتی اگر ابعاد فنی و راهبردی به صورت توأمان مدنظر قرار گیرند، عدم آگاهی از چهارچوب‌های حقوقی و قراردادی، مانند قراردادهای FIDIC ،AIA و پروتکل SCL، سبب می‌شود بخش مهمی از تحلیل‌ها و تصمیم‌گیری‌ها ناقص بماند.

بنابراین، ضروری است که این سه بُعد به طور یکپارچه و همزمان دیده شوند.

2. چهارچوب پیشنهادی مؤسسه ACEMI و دوره‌های آموزشی مرتبط

1.2. دوره فرایند یکپارچه برنامه زمان‌بندی، زمان‌بندی و کنترل پروژه

در دوره‌ی تدوین‌شده توسط مؤسسه، بُعد فنی با تکیه بر استانداردهای جهانی مانند GAO و DCMA و PMI و حتی بخش‌های فنی پروتکل SCL و CMAA و AACE بررسی می‌شود.
این آموزش‌ها تنها به ارائه استانداردهای فنی محدود نمی‌شود، بلکه با پیوند زدن این استانداردها به ساختارهای حقوقی و راهبردی، درک عمیق‌تری از مفاهیم برنامه‌ زمان‌بندی ارائه می‌شود.

در این چهارچوب:
- مفاهیمی مانند Lead ،Lag و Logic از منظر اسناد مختلف نظیر SCL ،CMAA و AACE تحلیل می‌شوند.
- دلایل وجود محدودیت‌هایی مانند تعیین مدت زمان فعالیت‌ها (مثلاً ۲۸ یا ۲۱ روز) بر اساس الزامات قراردادی تشریح می‌شود.
- نحوه‌ی ارتباط مبانی کنترل پروژه با مفاهیم حقوقی و قراردادی نظیر پروتکل‌ تاخیر و تصدیع (SCL Protocol) به طور شفاف تبیین می‌شود.

2.2. آموزش تحلیل تاخیرات و مدیریت ادعاها

تحلیل تاخیرات و مدیریت ادعاها بخش مهم دیگری است که بدون آن، درک کامل از برنامه زمان‌بندی و کنترل پروژه امکان‌پذیر نیست.
در این دوره‌ها:
- اثر زمان‌بندی بر محاسبات جزئی (Detail Calculations) بررسی می‌شود.
- دسته‌بندی مدیریت اسناد مطابق پروتکل SCL که شامل شش بخش اصلی است (از جمله Cost Records و Resource Records و...) آموزش داده می‌شود.
- ارتباط این اسناد با برنامه‌ریزی پروژه، مدیریت مالی و مدیریت دعاوی به صورت کامل تشریح می‌شود.

3. ضرورت تکمیل آموزش با دوره‌های تخصصی

فقط طی کردن دوره‌ی برنامه زمان‌بندی و کنترل پروژه کافی نیست. بدون گذراندن دوره‌های تخصصی فرآیند جامع آنالیز تاخیرات در پروژه (تدوین لایحه تاخیرات جامع) و مدیریت ادعا (کلیم) و اختلافات در طول چرخه حیات پروژه، امکان برقراری ارتباط صحیح بین ابعاد فنی، راهبردی و حقوقی پروژه وجود نخواهد داشت.

4. آیا تسلط بر 3 بعد فنی، راهبردی و حقوقی برای سطوح بالاتر مانند مدیر ساخت و مدیر پروژه کافی است؟ 

حتی با درک ابعاد فوق، مدیران پروژه و مدیران قرارداد باید وظایف خود را در تعامل با عوامل مختلف پروژه (کارفرما، پیمانکار، مشاور) به خوبی بشناسند. از جمله:
- شناسایی چک‌لیست‌های ارزیابی در طول پروژه
- تعیین مسئول بررسی و تأیید تاخیرات
- روش برخورد با اختلاف‌نظرها و حل اختلافات
- شناخت سطوح مختلف برنامه‌ریزی (Master Level و Detail Level) در فازهای پروژه

این مباحث در دوره‌های:
- استراتژی برنامه‌ریزی و کنترل پروژه در طول چرخه حیات پروژه
- تدوین و تصویب برنامه زمان‌بندی اولیه (Baseline Schedule)
- تدوین و تصویب برنامه جبرانی (Recovery Schedule)
- تدوین و تایید برنامه زمان‌بندی به‌روز شده (Update Schedule)
- اجراپذیری برنامه زمان‌بندی (فرآیند + چالش‌ها + چکلیست‌ها) + سند AACE
به صورت تخصصی ارائه می‌شود.

مؤسسه با تدوین این نقشه راه جامع، بستری فراهم کرده است که ضمن پوشش کامل ابعاد فنی، راهبردی و حقوقی برنامه‌ زمان‌بندی و کنترل پروژه، آموزش‌هایی ارائه شود که مشابه آن در دوره‌های بین‌المللی کمتر مشاهده می‌شود.
این نگاه یکپارچه، کلید دستیابی به درک عمیق، تحلیل صحیح و دفاع مستند از برنامه‌های زمان‌بندی در پروژه‌های صنعت ساخت است.

پیشنهاد می‌کنیم حتما راهنمای جامع متخصص‌شدن در حرفه برنامه‌ریزی و کنترل پروژه را مطالعه کنید. 

---