صنعت ساخت، به عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه اقتصادی، اجتماعی و زیرساختی هرکشوری، همواره با چالش‌های گوناگونی روبه‌رو بوده است. مدیریت پروژه‌های ساخت، با پیچیدگی‌های ذاتی، تعدد ذینفعان و محدودیت منابع، نیازمند رویکردی هوشمندانه و استراتژیک است. در راستای پاسخگویی به افزایش انتظارات در زمینه کیفیت، زمان و هزینه، ضرورت به‌کارگیری روش‌های نوین و کارامد در مدیریت پروژه‌های ساخت بیش از پیش احساس می‌شود. این مقاله، ضمن بررسی پنج چالش اساسی (ارتباطات، موانع اداری، مدیریت هزینه، اختلافات و تاخیرها، ایمنی و مدیریت ریسک)، به چالش‌های دیگری نظیر کمبود نیروی کار ماهر، اثرات تغییرات آب و هوایی و ضرورت پذیرش فناوری‌های نوظهور نیز اشاره می‌نماید.
1. ارتباطات و همکاری
ارتباطات بخش مهمی از نقش یک مدیر پروژه است. مدیران پروژه در صنعت ساخت در حدود 90 درصد از وقت خود را صرف این موضوع می‌کنند. بنابراین تعجب‌آور نیست که ارتباطات یکی از بزرگترین چالش‌های مدیریت پروژه ساخت باشد. بدون برقراری ارتباطات اثربخش، مدیریت کارآمد پروژه غیرممکن خواهد بود. خوشبختانه، مدیران پروژه می‌توانند از راه‌های متعددی برای بهبود مهارت‌های ارتباطی خود بهره ببرند، از جمله:
- ایجاد یک زنجیره ارتباطی واضح
- تشویق به ارتباطات باز و شفاف
- اجتناب از اصطلاحات تخصصی غیرضروری
- برگزاری جلسات هفتگی تیم
- دسترسی آسان به اطلاعات
- انتخاب روش‌های ارتباطی مناسب
به عنوان یک مدیر پروژه، تسهیل ارتباطات و همکاری بین تیم‌ها، مدیران و ذینفعان بر عهده شماست. علاوه بر آغاز این تعاملات، اطمینان از تداوم ارتباط تمامی افراد در هر مرحله از پروژه نیز ضروری است (دراین مقاله به اهمیت ارتباطات در مدیریت پروژه پرداخته شده است).
2. موانع و محدودیت‌های اداری
همانطور که پیش‌تر ذکر شد، مدیران پروژه حجم قابل توجهی از زمان خود را به فعالیت‌های مرتبط با ارتباطات اختصاص می‌دهند. مابقی زمان کاری مدیران نیز صرف انجام امور اداری از قبیل پیگیری به‌روزرسانی‌ها، تهیه گزارش‌های دوره‌ای و شرکت در جلسات غیرضروری می‌گردد. در پروژه‌های ساخت، محدودیت‌ها فراتر از کمبود منابع فیزیکی هستند. مدیران پروژه علاوه بر این چالش، موظف به مدیریت مسائلی همچون مشخصات طراحی، انطباق با مقررات، اخذ مجوزهای لازم و سایر موارد مشابه نیز می‌باشند. مدیران پروژه می‌توانند از پلتفرم‌های دیجیتال برای رفع این دست محدودیت‌ها از طریق موارد زیر اقدام کنند:
- پیگیری تغییرات، انحرافات و جابه‌جایی‌ها
- نظارت و درخواست به‌روزرسانی‌ها به صورت فوری
- ایجاد و به اشتراک‌گذاری گزارش‌های دقیق در عرض چند دقیقه
- حفظ ارتباط با مسئولان کارگاه
اطمینان از همسویی همه با یک منبع معتبر
3. بودجه‌بندی و مازاد هزینه‌ها
پروژه‌های بزرگ ساخت اغلب با افزایش ۸۰ درصدی هزینه‌ها نسبت به بودجه اولیه و تاخیر ۲۰ درصدی در تکمیل، مواجه می‌گردند. این امر نشان می‌دهد که عدم انطباق با برآوردهای اولیه هزینه در پروژه‌های ساخت، مسئله‌ای شایع است. نه تنها فراتر رفتن از هزینه‌ها بسیار رایج است، بلکه به دلیل تعداد عواملی که بر آن‌ها تأثیر می‌گذارند، یک چالش دشوار در مدیریت پروژه ساخت به حساب می‌آید، از جمله:
- تغییرات در طرح‌ها و خواسته‌های کارفرما
- شرایط نامساعد آب‌وهوایی
- برآوردهای غیرواقع‌بینانه برای برنده شدن در مناقصات
- افزایش قیمت مصالح
از آنجایی که مازاد هزینه‌ها می‌تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد، هیچ راه‌حل واحدی وجود ندارد که همیشه کارساز باشد. با این حال، می‌توان با بهینه‌سازی شیوه‌های برنامه‌ریزی و زمانبندی و توجه بیشتر به برآورد هزینه‌ها، آن‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش داد.
4. تاخیرات و اختلافات
یکی دیگر از چالش‌های اساسی مدیریت پروژه‌های صنعت ساخت، بروز اختلافات و تاخیرها هستند که اغلب از دو چالشی که پیش‌تر ذکر گردید یعنی ارتباطات و مدیریت هزینه‌ها، همراه با هدف گذاری ضعیف ناشی می‌شوند. در کارگاه، شما نمی‌توانید یک ساختمان قوی بدون یک پی قوی داشته باشید. می‌توان همین اصل را در مورد مدیریت پروژه به کار برد. اساس یک پروژه اهداف واضح آن هستند. برای غلبه بر این چالش در مدیریت پروژه‌های صنعت ساخت، بایستی درک روشنی از انتظارات ذینفعان پروژه و همچنین تعامل و همکاری صحیحی با ایشان داشته باشید. سپس با تعیین اهداف دقیق و مشخص، به تیم خود کمک کنید تا مطابق با همان انتظارات عمل کنند. اهدافی که تعیین می‌کنید باید:
- در محدوده خود مشخص باشند.
- به راحتی قابل اندازه‌گیری باشند.
- به طور واقع بینانه قابل دستیابی باشند.
- مرتبط با اهداف ذینفعان باشند.
- به یک مهلت زمانی خاص محدود شوند.
(در این مقاله به بررسی دلایل تاخیر پروژه از منظر فرهنگ سازمانی پرداخته شده است)
5. ایمنی و مدیریت ریسک
در نهایت، چالشی در مدیریت پروژه‌های ساخت، که بر تمام مشکلات پیشین اثرگذار است، ایمنی و مدیریت ریسک می‌باشد. ریسک‌ها در این صنعت، متنوع و پرهزینه بوده و می‌توانند ناشی از عوامل متعددی باشند، از جمله:
- خطرات ایمنی در محل
- کمبود نیروی کار
- رکود اقتصادی
- مشکلات زنجیره تامین
- آب‌وهوای نامساعد
- مشکلات هماهنگی تیمی
- تغییرات در هزینه‌های مصالح
(در این مقاله به فرایند مدیریت ریسک در صنعت ساخت پرداخته شده است).
جمع‌بندی چالش‌های اصلی پروژه‌ها
مدیریت پروژه‌های ساخت همواره با چالش‌های متعددی همراه بوده است. در این مقاله، به پنج چالش اصلی شامل ارتباطات و همکاری، موانع و محدودیت‌های اداری، بودجه‌بندی و مازاد هزینه‌ها، اختلافات و تاخیرها و ایمنی و مدیریت ریسک پرداخته شد. با شناخت این چالش‌ها و استفاده از راهکارهای پیشنهادی مبتنی بر فناوری، استراتژی‌های مدیریتی و فرهنگ سازمانی مناسب، می‌توان گامی مؤثر در جهت بهبود عملکرد و موفقیت پروژه‌های ساخت برداشت و از بروز مشکلات و خسارات احتمالی جلوگیری کرد. مدیریت هوشمندانه و استراتژیک، کلید فائق آمدن بر پیچیدگی‌ها و دستیابی به اهداف مورد نظر در این صنعت پویا است.
در این مقاله به سؤالات زیر پاسخ داده شده است
1. چرا ارتباطات در پروژه‌های ساخت چالش‌برانگیز است؟
2. چه عواملی باعث افزایش هزینه‌ها در پروژه‌های صنعت ساخت می‌شود؟
3. چگونه می‌توان موانع و محدودیت‌های ادارای رفع نمود؟
جایگاه این مبانی در آموزش‌های موسسه ACEMI
در نقشه راه جامع مدیریت ساخت موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی‌پور، در سطح مهارت‌های سخت (کارشناسی-اجرایی) دوره‌ای تحت عنوان مدیریت ساخت در طول چرخه حیات پروژه (پروژه‌های ساختمانی، زیرساختی و صنعتی) با هدف ترویج دانش مدیریت ساخت در کشورمان، به شکلی کاربردی ارائه گردیده است همچنین این موسسه اقدام به برگزاری دوره‌هایی از جمله فرآیند یکپارچه برنامه‌ریزی، زمانبندی، ارزیابی و کنترل پروژه و مدیریت یکپارچه مالی، حسابداری و هزینه نموده است که تسلط بر این مبانی برای مدیریت زنجیره تامین در پروژه‌های صنعت ساخت الزامی می‌باشد. جهت آشنایی با نحوه برگزاری و زمان برگزاری دوره‌های آموزشی این موسسه، می‌توانید به تقویم آموزشی موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی‌پور مراجعه نمایید.
[1] letsbuild.com/ the-top-5-construction-project-management-challenges-and-what-to-do-about-them.
دانلود جزئیات این مقاله
