پیش‌تر مدیر ساخت حرفه‌ای را تعریف کردیم و گفتیم برای تبدیل شدن به یک مدیر ساخت حرفه‌ای باید 9 ویژگی اصلی را داشته باشید. اما سوال اینجاست که یک مدیر ساخت حرفه‌ای چگونه می‌تواند به یک رهبر حرفه‌ای در پروژه‌های صنعت ساخت تبدیل شود؟ موضوعی که قصد داریم در این مقاله، بر اساس سندی از انجمن مدیریت ساخت آمریکا (CMAA) بدان بپردازیم.
در ابتدا باید بدانیم مدیران ساختی که اثبات کرد‌ه‌اند می‌توانند در حرفه خود پیشرفت کنند و رهبران خوبی باشند، یک دارایی ارزشمند در صنعت ساخت محسوب می‌شوند. البته که چالش‌های بزرگی در مسیر تبدیل شدن به یک رهبر جود دارد، اما ارزش آن را دارد! خوشبختانه، فرصت‌های زیادی برای تقویت و توسعه مهارت‌های رهبری در هر یک از مراحل پیشرفت شغلی وجود دارد که نیازمند تلاش مداوم است. کلید اصلی، توانایی شناخت فرصت‌های پیش‌آمده برای تثبیت مهارت‌های رهبری و سپس استفاده درست از آن‌هاست.
انجمن مدیریت ساخت آمریکا (CMAA) طی چندین سال نظرسنجی‌های متعددی از کارفرمایان انجام داده و داده‌های بسیاری از پروژه‌های مختلف ملی و بین‌المللی گردآوری کرده است. کارفرمایان معتقدند یکی از مشکلات بزرگ صنعت ساخت، فقدان رهبری در پروژه‌هاست. این دیدگاهی است که باید تغییر کند! چه این موضوع یک مشکل واقعی باشد چه یک سوءبرداشت از سوی کارفرمایان، مدیران ساخت برای رفع آن باید خود را مسئول بدانند.
مدیران ساخت عموما به عنوان رهبران تیم‌ها در پروژه‌ها فعالیت می‌کنند که کارفرمایان مسئولیت اتمام موفقیت‌آمیز پروژه را به آنها سپرده‌اند. توسعه مهارت‌های رهبری و درک نقش اصلی، مسئولیت‌ها و وظایف هر یک از سطوح رهبری برای یک مدیر حرفه‌ای ساخت ضروری است.
1. مسئولیت‌های رهبران
به طور کلی، مسئولیت‌های اساسی یک رهبر عبارتند از:
- توصیف اهداف گروه
- انتقال شفاف هدف به گروه
- الهام بخشیدن به هر یک از افراد گروه برای دستیابی به هدف
- اطمینان حاصل کردن از مهیا بودن امکانات و منابع برای گروه در مسیر دستیابی به هدف
- نظارت بر فرآیندهای گروه در مسیر دستیابی به هدف و تخصیص مجدد منابع مورد نیاز
- متعهد بودن به موفقیت پروژه
به طور واضح، هر گروهی برای انجام وظایفش به یک رهبر نیاز دارد. ما به آسانی، مدیران شرکت‌ها را به عنوان رهبران آنها می‌شناسیم. انجمن مدیریت ساخت آمریکا (CMAA) یک مدیرعامل تمام وقت و یک هیئت مدیره دارد که رهبری انجمن را به عهده دارند. با این حال، رهبری در هر یک از سطوح سازمان مورد نیاز است. گروه‌های میدانی به رهبر نیاز دارند. گروه‌های برآورد هزینه به رهبر نیاز دارند. تحقق اهداف پایداری به رهبری نیاز دارد. گروه مدل‌سازی اطلاعات ساخت (BIM) به رهبری نیاز دارند. در مسیر شغلی‌تان فرصت‌هایی زیادی برای توسعه مهارت‌های رهبری وجود دارد. تمام چیزی که به آن احتیاج دارید، شناخت فرصت‌ها و بهره‌برداری از آنها در زمانی که خودشان را به شما نمایش می‌دهند.
توسعه مهارت‌های رهبری باید یک سفر مداوم و پایان‌ناپذیر باشد. رهبران خوب تا روزی که بازنشسته می‌شوند یا می‌میرند، به یادگیری ادامه می‌دهند. در نتیجه یکی دیگر از الزامات رهبران یادگیری مداوم است به طوری‌که همواره جلوتر از افراد تیم خود مسیر بهبود دائمی را اداره کنند.
از سوی دیگر؛ رهبران فراتر از جنبه‌های فنی به کسبوکار نگاه می‌کنند تا مهارت‌های شخصی مهم را به کارنامه خود اضافه کنند. رهبری افراد یک مسئولیت چالش‌برانگیز است، اما پاداش آن می‌تواند عالی باشد.
2. انواع رهبران
کتاب‌های زیادی درباره مردمانی که جوامع ما در طول تاریخ آنها را به عنوان رهبر می‌شناسد، نوشته شده‌است. به نظر می‌رسد دسته‌بندی رهبران بر اساس ابزارها و روش‌هایی که برای تاثیرگذاری بر مردم استفاده می‌کردند، صورت گرفته است. نوشته‌ها مملو از مطالبی در مورد رهبران کاریزماتیک، مانند گاندی یا جان اف. کندی است.
اما رهبران می‌توانند در چه دسته‌های رایجی تقسیم شوند؟
الف- رهبران معامله‌گر (Transactional Leaders): این دسته از رهبران در معامله کردن پاداش برای انجام اقدامات موردنیاز ماهر هستند. گاهی اوقات از این روش به عنوان رویکرد هویج یا چوب برای رهبری یاد می‌شود.
ب- رهبران تحول‌آفرین (Transformational Leaders): تعداد کمی از افراد در دنیای تجارت جهانی به عنوان رهبران تحول‌آفرین (Transformational Leaders) شناخته می‌شوند. رهبران تحول‌آفرین در تغییر بنیادی سازمان‌ها مانند نجات شرکت‌های شکست‌خورده، موفق عمل می‌کنند.
ج- رهبران موقعیتی (Situational Leaders): هزاران رهبر موقعیتی (Situational Leaders) وجود دارند که معمولاً زمانی این جایگاه را پیدا می‌کنند که رهبری برای دستیابی به هدف گروهی که عضو آن هستند، به آنها واگذار شود. این همان نوع از رهبری است که به نظر می‌رسد بستری برای توسعه بیشتر رهبران صنعت ساخت باشد.
3. توسعه مهارت‌های رهبری
نباید در انتظار یک عنوان رهبری یا یک ترفیع رتبه که شما را در جایگاه رهبری قرار دهد، بمانید! با منتظر ماندن مطمئن باشید که هیچ‌وقت آن اتفاق نمی‌افتد. بر روی کسب مجموعه‌ای از مهارت‌های رهبری کار کنید، به ویژه آن مهارت‌های فردی که به شما در برقراری ارتباط با مردم کمک می‌کند. فردی از سازمان‌تان را که شایسته رهبری است، انتخاب کنید و ببینید که آیا می‌تواند یک الگو و مربی خوب در رهبری برای شما باشد. آزمون‌هایی را برای سنجش مهارت‌های رهبری خود دنبال کنید. برای انجام فعالیت‌های رهبری خارج از محیط کار خود داوطلب شوید. اگر شرکت شما یک دوره رسمی توسعه مهارت‌های رهبری برگزار نمی‌کند، خودتان یک برنامه شخصی برای خود بسازید و آن را دنبال کنید.
برنامه شخصی شما باید این موارد را در خود جای دهد:
- فرصت‌های رشد فردی خود را با توجه به نقاط قوت و ضعف کنونی خود شناسایی کنید.
- اهداف فردی خود را مشخص کنید.
- دستاوردهایی را که می‌خواهید کسب کنید، شرح دهید.
- فرآیندها و منابعی را که در طول مسیر به آنها نیاز خواهید داشت، شناسایی کنید.
- برای برنامه خود جدول زمانی تنظیم کنید.
- برنامه خود را تحت نظر یک رهبر، ترجیحا همان مربی منتخب خود، بازبینی کنید.
- برنامه خود را در قالب یک ماتریس ساده، مستند و ثبت کنید.
- برنامه خود را در ابتدا و سپس به صورت دوره‌ای، ترجیحا با مربی خود مرور کنید.
یکی از ساده‌ترین و در عین حال، نادیده‌گرفته‌شده‌ترین راه‌های تقویت مهارت‌های رهبری، مطالعه پیرامون موضوع رهبری است. هزاران کتاب و مقاله با موضوع رهبری نوشته شده‌است. برخی از کتاب‌ها متنی هستند، برخی از آنها جنبه روایت‌گری دارند و برخی دیگر داستان زندگی رهبران را نقل می‌کنند که می‌توانید مانند رمان آنها را بخوانید. سعی کنید در یک ماه حداقل یک کتاب بخوانید. این کار یک سرمایه‌گذاری بر روی زمانتان هست که می‌تواند بسیار پرسود باشد. اما...
آیا برای تبدیل شدن به رهبر پروژه‌های صنعت ساخت این مسیر کافی است؟
4. رهبر پروژه‌های صنعت ساخت
صنعت ساخت به دلیل پیچیدگی‌های ذاتی با سایر صنایع متفاوت بوده و به دلیل وجود گوناگونی و تیم‌های کاری متنوع با فرهنگ‌های مختلف، نیاز به مهارتی فراتر از مهارت‌های فعلی دارد. در واقع مدیر ساخت حرفه‌ای باید بتواند از خصوصیات و مهارت‌های بیشتری به نسبت رهبران عمومی سایر صنایع برخوردار باشد و این مهارت‌ها را در قالب سیستم سنتی صنعت ساخت فراگرفته و به‌کارگیرد.
آیا مسیر خاصی برای فراگیری مهارت‌های رهبری مختص صنعت ساخت وجود دارد؟
5. مسیر رهبر شدن در صنعت ساخت
برای رهبر شدن در صنعت ساخت، علاوه بر بهره‌مندی از مهارت‌های نرم، به مهارت‌های سخت و فنی نیز نیاز دارید. مسیری که با تسلط بر مهارت‌های فنی (IQ) آغاز شده و سپس مواردی چون هوش هیجانی (EQ) و هوش ارزشی (VQ) به این مسیر اضافه می‌شوند. در واقع بر اساس نقشه راه مدیریت ساختی که در موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی‌پور (ACEMI) مختص صنعت ساخت و جهت فراگیری مهارت‌های نرم ارائه شده است (شکل 1)، این مسیر از IQ و EQ و VQ در مدیریت پروژه آغاز شده و به ترتیب با یادگیری مهارت ارتباطات در مدیریت پروژه، مهارت تیم‌سازی، مدیریت استرس، مدیریت تعارضات، مهارت مذاکره و مهارت‌های رهبری ادامه می‌یابد. در واقع موسسه ACEMI تنها موسسه‌ای در ایران است که توانسته مهارت‌های سخت مدیریت پروژه را به مهارت‌های نرم و بر اساس استانداردهای تخصصی صنعت ساخت پیوند داده و این مسیر را به صورت تخصصی به شما آموزش دهد.
شکل 1. مسیر رهبر شدن در صنعت ساخت
