متن سوال

- آیا مدیران و کارشناسان پروژه باید دانش دفتر فنی داشته باشند؟
- آیا فارغ‌التحصیلان صنایع که در صنعت ساخت کار می‌کنند باید اصول دفتر فنی را بدانند؟
- تا چه میزان باید این دانش وجود داشته باشد؟
- نقشه راه فرایندی برای تخصص یافتن در دفتر فنی چیست؟

---

پاسخ سوال

یکی از پرسش‌های متداول در میان فعالان حوزه مدیریت پروژه، به‌ویژه مدیران پروژه، کارشناسان کنترل پروژه و فارغ‌التحصیلان رشته‌های مهندسی صنایع، این است که آیا آشنایی با دانش دفتر فنی برای آن‌ها ضروری است یا خیر. این موضوع در سال‌های اخیر به یکی از دغدغه‌های اصلی متخصصان این حوزه بدل شده است. دو دیدگاه اصلی در این زمینه مطرح است:
1. دیدگاه نخست بر این باور است که مدیر پروژه صرفاً باید به اصول عمومی مدیریت مسلط باشد و نیازی به ورود تخصصی به مباحث فنی ندارد.
2. دیدگاه دوم که از دهه ۱۹۶۰ میلادی در ایالات متحده رواج یافت، بر پایه مفهوم «مدیریت ساخت (Construction Management)» استوار است. بر اساس این رویکرد، پروژه‌های صنعت ساخت به دلیل پیچیدگی‌های فنی، به مدیرانی نیاز دارند که علاوه بر مهارت‌های مدیریتی، دارای درک فنی از سازه، تاسیسات، زیرساخت‌ها، مصالح و فرایندهای اجرایی باشند.

به همین دلیل، رشته تخصصی «مدیریت ساخت» برای تربیت افرادی تعریف شد که بتوانند همزمان دانش فنی و مدیریتی را در راهبری پروژه‌ها به کار گیرند. در این چهارچوب، فردی که مسئولیت هدایت پروژه صنعت ساخت را بر عهده دارد، باید توانایی تحلیل نقشه‌ها، درک ساختارهای اجرایی و شناخت مناسبی از فرآیندهای دفتر فنی داشته باشد.

1. نقش دانش دفتر فنی در کارآمدی مدیریت پروژه

در بسیاری از پروژه‌ها، به‌ویژه پروژه‌های کوچک و متوسط، مدیران پروژه مسئولیت مستقیم در اجرای دستورات تغییر، کنترل هزینه و زمان و همچنین تعامل با کارفرما را بر عهده دارند. اما در صورتی که این افراد درک درستی از اصول دفتر فنی، نقشه‌خوانی، متر و برآورد، فهرست بها و صورت‌وضعیت‌نویسی نداشته باشند، نمی‌توانند نقش مؤثری در مذاکره، تصمیم‌گیری و هدایت پروژه ایفا کنند.

برای مثال:
- عدم توانایی در تحلیل نقشه‌های اجرایی یا کارگاهی، فرایند تغییرات را با چالش مواجه می‌کند.
- عدم آشنایی با اصول متره و برآورد باعث می‌شود مدیر پروژه نتواند هزینه‌های تغییرات را به‌درستی تحلیل کند.
- نداشتن شناخت کافی از فهرست بها و ضوابط تعدیل، در تهیه صورت‌وضعیت‌ها و دفاع از آن‌ها مشکل ایجاد می‌کند.

2. آموزش ساختار دفتر فنی؛ مسیر پیشنهادی موسسه علوی‌پور

موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی‌پور با هدف پر کردن این خلأ آموزشی، مجموعه‌ای از دوره‌ها را با رویکرد ساختاریافته و متناسب با نیازهای فعالان صنعت ساخت طراحی کرده است:

1.2. دوره ساختار دفتر فنی و نحوه پیاده‌سازی آن

برای تمام کارشناسان و مدیران فعال در پروژه‌ها، این دوره به‌عنوان مقدمه‌ای الزامی برای درک نقش و جایگاه دفتر فنی تعریف شده است. برای اطلاعات بیشتر و آشنایی کامل با جزئیات، می‌توانید به صفحه دوره ساختار دفتر فنی و فرایند پیاده‌سازی آن مراجعه کنید.

2.2. دوره نقشه‌خوانی اجرایی و کارگاهی

این دوره کمک می‌کند تا مدیر پروژه بتواند حتی بدون انجام مستقیم کارهای فنی، درک دقیقی از نقشه‌ها و فرایندهای اجرایی پروژه داشته باشد. برای اطلاعات بیشتر و آشنایی کامل با جزئیات، می‌توانید به صفحه دوره نقشه‌خوانی و تهیه نقشه‌های شاپ (سازه و معماری) مراجعه کنید.

3.2. دوره متر و برآورد با رویکرد فهرست بها

درک مبانی مالی پروژه، تحلیل هزینه‌ها و ارتباط با ساختار مدیریت هزینه در این دوره آموزش داده ‌می‌شود. برای اطلاعات بیشتر و آشنایی کامل با جزئیات، می‌توانید به صفحه دوره متره و برآورد براساس فهرست‌بهای ابنیه و نرم‌افزار مربوطه مراجعه کنید.

4.2. دوره روش‌های اجرا، تحویل پروژه، اصول قرارداد و پیشنهاد قیمت

شناخت ساختار مناقصات، قراردادها و روش‌های تحویل پروژه برای تصمیم‌گیری‌های کلیدی در مراحل اولیه پروژه ضروری است. برای اطلاعات بیشتر و آشنایی کامل با جزئیات، می‌توانید به صفحه دوره روش اجرا و تحویل پروژه، اصول قراردادها و ارائه پیشنهاد قیمت مراجعه کنید.

5.2. دوره صورت‌وضعیت‌نویسی و تعدیل

با آموزش نحوه تنظیم صورت‌وضعیت‌ها و اعمال تعدیلات، مدیر پروژه می‌تواند فرآیندهای مالی پروژه را به‌درستی هدایت کند. برای اطلاعات بیشتر و آشنایی کامل با جزئیات، می‌توانید به صفحه دوره صورت‌وضعیت‌نویسی و تعدیل بر اساس فهرست‌بهای ابنیه مراجعه کنید.

6.2. مباحث قراردادی و نشر ۴۳۱۱

آشنایی با ساختارهای قراردادی و بخشنامه‌ها از جمله الزامات کلیدی برای تعامل مؤثر با کارفرما و نهادهای نظارتی است. برای اطلاعات بیشتر و آشنایی کامل با جزئیات، می‌توانید به صفحه دوره شرایط عمومی نشریه ۴۳۱۱؛ تفسیر نقایص چالش‌ها و مقایسه با قراردادهای بین‌المللی مراجعه کنید. 

جمع‌بندی

فعالیت در حوزه مدیریت پروژه در صنعت ساخت بدون درک صحیح از ساختار دفتر فنی، ضعف‌هایی اساسی در اجرا، کنترل و تحلیل پروژه‌ها به همراه دارد. حتی اگر مدیر پروژه تمامی کارها را مستقیماً انجام ندهد، شناخت کافی از آن‌ها شرط لازم برای رهبری موفق پروژه است. از این رو، فراگیری دانش دفتر فنی نه‌تنها برای فارغ‌التحصیلان مهندسی صنایع، بلکه برای تمام مدیران و کارشناسان پروژه در صنعت ساخت، یک ضرورت حرفه‌ای به شمار می‌آید.

برای شروع مسیر یادگیری و فعالیت در دفتر فنی پروژه‌های صنعت ساخت، به صفحه راهنمای شروع مسیر متخصص‌شدن در دفتر فنی مراجعه کنید.

---