حوادث در پروژه‌ها، مخصوصا پروژه‌های صنعت ساخت، یکی از حساس‌ترین و مهمترین اتفاقاتی است که آسیب‌های فراوانی را به لحاظ مالی، جانی، اجتماعی و زمانی وارد می‌نمایند. از این‌رو، افزایش ایمنی در رده موارد با اولویت بسیار بالا برای شرکت‌های فعال در این صنعت در سراسر دنیا تلقی می‌شود. اما نکته مهم آنست که تنها با ایجاد قانون و تبصره و با ایجاد سیستم مدیریت ایمنی نمی‌توان وقوع این حوادث را کاهش داد و به چیزی فراتر از این موارد برای کاهش حوادث نیاز است. جالب است بدانید طبق گزارش ACSNI در سال 1993، در بسیاری از حوادث بزرگ، سیستم مدیریت ایمنی نتوانسته است به صورت مناسبی از وقوع این حوادث جلوگیری نماید و این الزام را ایجاد میکند که مواردی فراتر از مدل‌های مدیریتی برای جلوگیری از این حوادث نیاز است. بهبود ایمنی کارگاه، اولویت اصلی برای شرکت‌های فعال در صنعت ساخت در سراسر جهان است. به همین دلیل، سالهاست که مباحثی درباره ایجاد فرهنگ ایمنی در سازمان‌ها مورد بحث قرار گرفته است. موردی که به فرهنگ ایمنی (Safety Culture) معروف گردیده و در صورت رسیدن به بلوغ، یکی از مهمترین موارد برای بهبود ایمنی و کاهش حوادث شناخته می‌شود.
1. فرهنگ ایمنی (Safety Culture)
مفهوم فرهنگ ایمنی (Safety Culture) در صنعت ساخت مفهومی نسبتاً محبوب است. فرهنگ ایمنی به دلیل توانایی در پذیرش همه عوامل ادراکی، روانی، رفتاری و مدیریتی، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. اصطلاح فرهنگ ایمنی برای اولین بار در خلاصه گزارش INSAG در مورد نشست بررسی پس از حادثه چرنوبیل در آوریل 1986 معرفی شد که توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال 1986 منتشر گردید و باعث گسترش این مفهوم شد. در این گزارش، فرهنگ ایمنی به یک موضوع بسیار کلی اشاره دارد که تعهد شخصی و مسئولیت‌پذیری همه افراد درگیر در هر فعالیت است. اما بعد از آن، کمیته ACSNI در سال 1993 این مفهوم را به این صورت توصیف نموده است که: فرهنگ ایمنی یک سازمان، محصول ارزش‌های فردی و گروهی، تصورات ذهنی و باورها، شایستگی‌ها و صلاحیت‌ها و الگوهای رفتاری است که تعهدات، شیوه‌ها و مهارت‌های مدیریت ایمنی و سلامت سازمان‌ها را نشان می‌دهد. اگرچه تعاریف بسیار دیگری نیز در مراجع متعدد ارائه شده است، اما این اجماع وجود دارد که مفهوم فرهنگ ایمنی یک مفهوم پیشگیرانه است که نیاز به مدل‌سازی خاصی دارد.
شکل 1. تعاریف از مدیریت ایمنی
2. مدل ایجاد فرهنگ ایمنی
بر اساس مطالعه‌ای که توسط Choudhry و همکاران در سال 2007 میلادی انجام شده است [(1)]، اجزای سیستم فرهنگ ایمنی (Safety Culture) از سه سیستم جداگانه تشکیل شده، که این سه سیستم عبارتند از:
الف. جو ایمنی (Safety Climate): جو ایمنی منعکس کننده ادراک کارکنان در مورد سیستم مدیریت ایمنی سازمان است. مواردی از جمله خط مشی‌ها، شیوه‌ها و رویه‌هایی که نشان می‌دهند ایمنی چگونه در محیط کار اجرا می‌شود.
ب. سیستم ایمنی (Safety System): سیستم ایمنی به طور کلی، سیستم مدیریت ایمنی سازمان از جمله سیاست‌های ایمنی، رویه‌ها و کمیته‌ها را در بر می‌گیرد. این سیستم یک فرایند سیستماتیک برای برنامه‌ریزی، اجرا، نظارت و بررسی عملکرد ایمنی ارائه می‌دهد. این سیستم فقط مستندسازی نیست، بلکه اجرای واقعی فرایندها، رویه‌ها و شیوه‌های کنترل عملیاتی است.
ج. ایمنی مبتنی بر رفتار (Behavior-based Safety): ایمنی مبتنی بر رفتار (BBS) به کاربرد سیستماتیک تحقیقات روانشناختی بر روی رفتار انسان اشاره دارد. این یک رویکرد تحلیلی یا مبتنی بر داده است که در آن رفتارهای حیاتی شناسایی و برای تغییر هدف قرار می‌گیرند. در BBS، توجه اولیه معطوف به رفتارهای خاص مرتبط با ایمنی است که معمولاً توسط کارگران انجام می‌شود. قابل ذکر است که بیش از 80 درصد از کل حوادث و حوادث محل کار به رفتارهای ناایمن نسبت داده می‌شود.
شکل 2. عناصر اساسی یک مدل سیستم مدیریت ایمنی
در مطالعه انجام شده از سه سیستم فوق، مدلی یکپارچه ارائه شده است که به جهت اثبات کارایی این مدل، آن را با سایر مدل‌های معرفی شده مقایسه نموده است. این مدل به عنوان مبنای منطقی برای تعیین اینکه چه چیزی و چگونه جنبه‌های مختلف فرهنگ ایمنی ساخت را تجزیه و تحلیل و ارزیابی کنیم، عمل می‌نماید. به طور کلی مدل معرفی شده، دارای ویژگی‌های زیر است:
- سه مفهوم مرتبط، یعنی جو ایمنی، ایمنی مبتنی بر رفتار و سیستم ایمنی را ادغام میکند و به ابعاد مختلف فرهنگ ایمنی ساخت اجازه می‌دهد که به‌صورت جداگانه یا ترکیبی اندازه‌گیری شده و همچنین تجزیه و تحلیل چند سطحی فرهنگ ایمنی ساخت را فراهم نمایند.
- بر یک نوع ابزار اندازه‌گیری تکیه ندارد. در مقابل، ابزارهای مختلفی از جمله نظرسنجی، گروه‌های متمرکز، تجزیه و تحلیل اسناد و غیره را در خود جای می‌دهد.
- ساختار محیط یا موقعیت، نه تنها به جنبه‌های موقعیتی سازمان، بلکه به شرایط خاص پروژه نیز مربوط می‌شود.
شکل 3. مدل ایجاد فرهنگ ایمنی ساخت
- جهت مطالعه بیشتر، مقاله ای جهت دانلود قرار داده شده است.
جایگاه این مبانی در آموزش های موسسه ACEMI
در نقشه راه جامع مدیریت ساخت موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی‌پور، در سطح مهارت‌های سخت دوره‌ای با عنوان (مدیریت ایمنی پروژه) به صورت جامع ارائه خواهد شد. باید توجه داشت که دوره "راهنمای PMBOK" پیشنیازه این دوره می‌باشد. همچنین به جهت آشنایی با سایر دوره‌ها و تاریخ برگزاری آن‌ها می‌توانید به بخش تقویم آموزشی موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.
دانلود جزئیات این مقاله
