حوادث در پروژه ها، مخصوصا پروژه های صنعت ساخت، یکی از حساسترین و مهمترین اتفاقاتی است که آسیبهای فراوانی را به لحاظ مالی، جانی، اجتماعی و زمانی وارد مینمایند. از اینرو، افزایش ایمنی در رده موارد با اولویت بسیار بالا برای شرکتهای فعال در این صنعت در سراسر دنیا تلقی میشود. اما نکته مهم آنست که تنها با ایجاد قانون و تبصره و با ایجاد سیستم مدیریت ایمنی نمیتوان وقوع این حوادث را کاهش داد و به چیزی فراتر از این موارد برای کاهش حوادث نیاز است. جالب است بدانید طبق گزارش ACSNI در سال 1993، در بسیاری از حوادث بزرگ، سیستم مدیریت ایمنی نتوانسته است به صورت مناسبی از وقوع این حوادث جلوگیری نماید و این الزام را ایجاد میکند که مواردی فراتر از مدلهای مدیریتی برای جلوگیری از این حوادث نیاز است. بهبود ایمنی کارگاه، اولویت اصلی برای شرکت های فعال در صنعت ساخت در سراسر جهان است. به همین دلیل، سالهاست که مباحثی درباره ایجاد فرهنگ ایمنی در سازمانها مورد بحث قرار گرفته است. موردی که به فرهنگ ایمنی (Safety Culture) معروف گردیده و در صورت رسیدن به بلوغ، یکی از مهمترین موارد برای بهبود ایمنی و کاهش حوادث شناخته میشود.
1. فرهنگ ایمنی (Safety Culture)
مفهوم فرهنگ ایمنی (Safety Culture) در صنعت ساخت مفهومی نسبتاً محبوب است. فرهنگ ایمنی به دلیل توانایی در پذیرش همه عوامل ادراکی، روانی، رفتاری و مدیریتی، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. اصطلاح فرهنگ ایمنی برای اولین بار در خلاصه گزارش INSAG در مورد نشست بررسی پس از حادثه چرنوبیل در آوریل 1986 معرفی شد که توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی در سال 1986 منتشر گردید و باعث گسترش این مفهوم شد. در این گزارش، فرهنگ ایمنی به یک موضوع بسیار کلی اشاره دارد که تعهد شخصی و مسئولیت پذیری همه افراد درگیر در هر فعالیت است. اما بعد از آن، کمیته ACSNI در سال 1993 این مفهوم را به این صورت توصیف نموده است که: فرهنگ ایمنی یک سازمان، محصول ارزشهای فردی و گروهی، تصورات ذهنی و باورها، شایستگیها و صلاحیتها و الگوهای رفتاری است که تعهدات، شیوه ها و مهارتهای مدیریت ایمنی و سلامت سازمانها را نشان میدهد. اگرچه تعاریف بسیار دیگری نیز در مراجع متعدد ارائه شده است، اما این اجماع وجود دارد که مفهوم فرهنگ ایمنی یک مفهوم پیشگیرانه است که نیاز به مدلسازی خاصی دارد.
شکل 1. تعاریف از مدیریت ایمنی
2. مدل ایجاد فرهنگ ایمنی
بر اساس مطالعه ای که توسط Choudhry و همکاران در سال 2007 میلادی انجام شده است [(1)]، اجزای سیستم فرهنگ ایمنی (Safety Culture) از سه سیستم جداگانه تشکیل شده، که این سه سیستم عبارتند از:
الف. جو ایمنی (Safety Climate): جو ایمنی منعکس کننده ادراک کارکنان در مورد سیستم مدیریت ایمنی سازمان است. مواردی از جمله خط مشی ها، شیوه ها و رویه هایی که نشان می دهند ایمنی چگونه در محیط کار اجرا می شود.
ب. سیستم ایمنی (Safety System): سیستم ایمنی به طور کلی، سیستم مدیریت ایمنی سازمان از جمله سیاست های ایمنی، رویه ها، کمیته ها را در بر می گیرد. این سیستم یک فرآیند سیستماتیک برای برنامه ریزی، اجرا، نظارت و بررسی عملکرد ایمنی ارائه می دهد. این سیستم فقط مستندسازی نیست، بلکه اجرای واقعی فرآیندها، رویه‌ها و شیوه‌های کنترل عملیاتی است.
ج. ایمنی مبتنی بر رفتار (Behavior-based Safety): ایمنی مبتنی بر رفتار (BBS) به کاربرد سیستماتیک تحقیقات روانشناختی بر روی رفتار انسان اشاره دارد. این یک رویکرد تحلیلی یا مبتنی بر داده است که در آن رفتارهای حیاتی شناسایی و برای تغییر هدف قرار می گیرند. در BBS، توجه اولیه معطوف به رفتارهای خاص مرتبط با ایمنی است که معمولاً توسط کارگران انجام می شود. قابل ذکر است که بیش از 80 درصد از کل حوادث و حوادث محل کار به رفتارهای ناایمن نسبت داده می شود.
شکل 2. عناصر اساسی یک مدل سیستم مدیریت ایمنی
در مطالعه انجام شده از سه سیستم فوق، مدلی یکپارچه ارائه شده است که به جهت اثبات کارایی این مدل، آن را با سایر مدل های معرفی شده مقایسه نموده است. این مدل به عنوان مبنای منطقی برای تعیین اینکه چه چیزی و چگونه جنبه های مختلف فرهنگ ایمنی ساخت و ساز را تجزیه و تحلیل و ارزیابی کنیم، عمل می نماید. به طور کلی مدل معرفی شده، دارای ویژگی های زیر است:
- سه مفهوم مرتبط، یعنی جو ایمنی، ایمنی مبتنی بر رفتار، و سیستم ایمنی را ادغام می کند و به ابعاد مختلف فرهنگ ایمنی ساخت و ساز اجازه می دهد که به صورت جداگانه یا ترکیبی اندازه گیری شده و همچنین تجزیه و تحلیل چند سطحی فرهنگ ایمنی ساخت را فراهم نمایند.
- بر یک نوع ابزار اندازه گیری تکیه ندارد. در مقابل، ابزارهای مختلفی از جمله نظرسنجی، گروه های متمرکز، تجزیه و تحلیل اسناد و غیره را در خود جای می دهد.
- ساختار محیط یا موقعیت، نه تنها به جنبه های موقعیتی سازمان، بلکه به شرایط خاص پروژه نیز مربوط می شود.
شکل 3. مدل ایجاد فرهنگ ایمنی ساخت
- جهت مطالعه بیشتر، مقاله ای جهت دانلود قرار داده شده است.
جایگاه این مبانی در آموزش های موسسه ACEMI
در نقشه راه جامع موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور، در سطح مهارت های سخت دوره ای با عنوان (مدیریت ایمنی پروژه) به صورت جامع ارائه شده است. باید توجه داشت که دوره "راهنمای PMBOK" پیشنیازه این دوره می باشد. همچنین به جهت آشنایی با سایر دوره ها و تاریخ برگزاری آن ها می توانید به بخش تقویم آموزشی موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.
دانلود جزئیات این مقاله
