حیات انسان‌ها همواره تحت تاثیر بلایای طبیعی بوده و بدون شك سیلاب به‌عنوان مهیب‌ترین بلای طبیعی در جهان محسوب می‌شود. افزایش جمعیت و دارایی‌ها در سیلاب دشت‌ها، تغییرات هیدرو سیستم‌ها و اثرات مخرب فعالیت‌های انسانی، از دلایل عمده این روند افزایشی بوده که بیشترین تخریب‌ها در بخش فرسایش خاک، کاهش نرخ نفوذپذیری خاک و رشد شتابان بیابان‌زایی بوده است. براساس آمار، ایران، رتبه نخست فرسایش خاك در جهان به شمار می‌رود. این در حالی است که سیلاب‌های آنی، خطرناک‌ترین نوع سیل هستند، زیرا آن‌ها قدرت مخرب سیل را با سرعت باور نکردنی و اثرات غیرقابل پیش‌بینی سیل ترکیب می‌کنند.
شکل 1. نقشه حساسیت به سیل در کشور ایران
1. مدیریت سیلاب‌ها
از طرفی باید به این موضوع اذعان نمود که رویارویی با پدیده سیل به یک امر اجتناب‌ناپذیر تبدیل گردیده است. اما سوال اصلی آنست که به چه صورت میتوان در مدیریت این موضوع موفق بود؟ یکی از مواردی که اهمیت زیادی دارد، آنست که باید در ابتدا نگرشمان را به این پدیده تغییر دهیم. این موضوع بدان معنی است که باید به جای "مهار سیلاب" به فکر "مدیریت سیلاب" باشیم. موضوعی که به جای تمرکز بر روی "طرح‌های دفاع در برابر سیل" بر روی "انعطاف‌پذیری در مقابل سیل" تمرکز می‌نماید. البته این موضوع به شرایط فرهنگی هر کشوری نیز وابسته بوده و در جامعه‌ای که مسئولیت‌ها تقسیم گردیده و نهادها و ارگان‌های مختلف هر یک در زمینه هایی از رفع نیازهای جامعه و در مرزهای خاص اداری و جغرافیایی وظیفه‌مند شده‌اند، امری متفاوت می‌باشد. تجربه سیلاب گلستان نشان داد که مدیریت مشترک بین دولت و سازمان‌های مردم نهاد (سمن)، می‌تواند به مدیریت بهینه بحران سیل کمک فراوانی نماید. به طور مثال، اقدامات موضعی انجام شده توسط یک ارگان در بخشی محدود از مناطق سیل خیز، که با هدف کاهش خسارات نیز صورت می‌گیرد، سیل را از لحاظ زمانی و مکانی به منطقه دیگر منتقل می‌کند و منجر به بروز فاجعه‌ای بدتر در دیگر مناطق می‌گردد.
2. مشارکت شرکت‌های کوچک و متوسط در کاهش خطرات سیل
تحقیقات زیادی در راستای کاهش خطرات سیل نیز صورت پذیرفته است. در یکی از تحقیقات بسیار خوبی که در سال 2018 توسط Neise و همکاران صورت پذیرفته است ([1])، دو شهر جاکارتا و سمارنگ کشور اندونزی به عنوان نمونه برای انجام مطالعات در نظر گرفته شده‌اند. این مطالعه نشان می‌دهد که سازمان‌های خصوصی کوچک یا متوسط علاقه کمی به مشارکت در مدیریت سیلاب داشته و کماکان تمایل به کار انفرادی دارند. البته این مطالعه به بررسی عواملی پرداخته است که باعث افزایش تمایل این سازمان‌ها به مشارکت در موضوع مدیریت سیلاب می‌گردد. این مطالعه به بررسی سناریوهای مختلف با حضور 120 نوع از این شرکت‌ها پرداخته تا نتایج جالبی را بدست آورد. این مطالعه در بخش نتیجه‌گیری بر اهمیت مشارکت بخش‌های خصوصی جهت کاهش اثرات مخرب در سال‌های اخیر تاکید نموده و بر لزوم چارچوب سندای برای مشارکت بخش‌های کوچک برای کاهش اثرات ریسک تاکید می‌کند و بخش خصوصی را به عنوان یک بازیگر مهم در این امر عنوان می‌نماید. قابل ذکر است که چهارچوب سندای مهم‌ترین راهبرد كاهش خطرپذیری بلایای سازمان ملل متحد در سال‌های 2015 الی 2030 است و در سومین كنفرانس جهانی سازمان ملل متحد در شهر سندای كشور ژاپن، در 18 مارس سال 2015 به تصویب رسید.
اگرچه در سال‌های گذشته به اهمیت مشارکت بخش خصوصی در کاهش ریسک پی برده شده است، اما با این وجود، مشارکت بخش خصوصی بسیار پایین است. شرکت‌های کوچک و متوسط به عنوان محرک اصلی در رفاه اقتصادی و اجتماعی جامعه، می‌توانند در کاهش خطرات بلایای طبیعی از جمله سیل نقش بسزایی را ایفا کنند. بر اساس نتایج مطالعات انجام شده، 43.3 درصد از افراد شرکت‌کننده در یک نظر سنجی، تمایل به مشارکت برای کاهش خطرات سیل دارند. بخشی از نتایج بدست آمده از این مطالعه عبارتند از:
الف- بین حمایت جامعه و تمایل به مشارکت بخش خصوصی رابطه مثبت وجود دارد.
ب- کاهش فشار سیاسی، تمایل به مشارکت بخش خصوصی را افزایش خواهد داد.
پ- شرکت‌های کوچک، تمایل نسبتا بیشتری به مشارکت خواهند داشت.
ت- میزان وقوع سیل، تاثیر مثبتی برای افزایش تمایل به مشارکت دارد.
ث- رفتارهای ریسک‌پذیری و شرایط رقابتی در شرکت‌ها به عنوان عوامل تعیین‌کننده برای احتمال مشارکت شرکت‌های کوچک و متوسط تلقی می‌شوند.
3. نتیجه گیری
به طور کلی و بر اساس نتایج بدست آمده از تحقیقات، میتوان گفت که شرکت‌های کوچک و متوسط می‌توانند در کاهش اثرات مخرب سیل نقش بسزایی ایفا کنند، اما رفتار اجتماعی محدودی از خود نشان می‌دهند. یکی از عوامل تاثیرگذار که در تمایل به مشارکت شرکت‌های کوچک و متوسط وجود دارد، حمایت دولت و مقامات سیاسی از شرکت‌ها در شرایط خاص است. به طور کلی، مشارکت بخش خصوصی می‌تواند به عنوان یک ابزار امیدوارکننده برای کاهش خطرات سیل باشد، اما ظاهرا موانعی وجود دارد که تمایل شرکت‌های کوچک و متوسط را در این امر محدود می‌کند.
- جهت مطالعه بیشتر، فایلی جهت دانلود قرار داده شده است.
جایگاه مبانی ارائه شده در آموزش های موسسه ACEMI
در نقشه راه جامع مدیریت ساخت موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی‌پور، در سطح مهارت‌های سخت، دوره ای با عنوان (مدیریت پایداری پروژه) به صورت جامع ارائه شده است که بسیاری از این مبانی را در بر می‌گیرد. همچنین، دوره‌های "برنامه ریزی، زمانبندی، ارزیابی و کنترل پروژه" و "اجرا و مدیریت پروژه به روش اصول ناب" پیشنیازهای اصلی این دوره هستند. به جهت آشنایی با سایر دوره‌ها و تاریخ برگزاری آن‌ها می‌توانید به بخش تقویم آموزشی موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.
دانلود جزئیات این مقاله
