به علت آنکه هر پروژه منحصربه‌فرد بوده و خصوصیات خاص خود را دارد، اندازه‌گیری دقیق کیفیت در صنعت ساخت، موضوعی پرچالش تلقی میگردد. عملکرد کیفیت به موارد زیادی از جمله: روش اجرا، قرارداد، صنعت مربوطه و بسیاری از موارد دیگر در پروژه وابسته است. یکی از روش‌های اجرا و تحویل پروژه ای که شرایط کیفی آن به شکل مناسبتری بررسی گردیده است، روش طرح و ساخت (DB) است. روش طرح و ساخت به‌عنوان سیستم تحویل پروژه مبتنی بر کارفرما معرفی شده است که در آن یک نهاد، سازمان یا شرکت به‌صورت یکپارچه یک قرارداد واحد با کارفرما منعقد می‌کند. نهاد یا شرکت مربوطه ریسک و مسئولیت منبع واحد را بر عهده می‌گیرد. شرکت‌های طرح و ساخت تمام مراحل یک پروژه را از برنامه‌ریزی، طراحی مفهومی و اولیه، طراحی تفصیلی و تدارکات تا ساخت و بهره‌برداری را در شرکت خود انجام می‌دهند.

شکل 1. کیفیت

بسیاری از متخصصان روش طرح و ساخت (DB) اصرار دارند که مزایای روش طرح و ساخت (DB) بسیار بیشتر از معایب آن است. اما این مزایا تنها زمانی محقق میگردند که پروژه با روش طرح و ساخت، باکیفیت قابل قبولی انجام شود. اما از آنجایی که کارفرما در مراحل ساخت روش طرح و ساخت توانایی کافی برای کنترل و مدیریت کیفیت را ندارد، این امر عموما با چالشهای زیادی همراه میشود. به همین دلیل است که مدیریت کیفیت در پروژه‌های طرح و ساخت، موضوعی بسیار مهم بوده که به ابزار اندازه‌گیری دقیق‌تری جهت کنترل کیفیت نسبت به هر سیستم تحویل پروژه دیگری نیاز دارد. با توجه‌ به موارد ذکر شده، بسیاری از افراد بر این باورند که سیستم تحویل پروژه طرح و ساخت (DB)، به‌ هیچ‌ عنوان باعث تضمین کیفیت مناسب نمی‌شود. 

مدل اندازه گيری کیفیت برای پروژه ها طرح و ساخت (DB)

به‌ طور کلی، سیستم جامع کیفیت در پروژه‌ها شامل سه حوزه است:
الف- فرهنگ کیفیت در سطح سازمانی
ب- کیفیت خدمات پروژه
پ- کیفیت ساخت پروژه و امکانات ساخته شده
برای ارزیابی دقیق کیفیت، هر سه این موارد باید در یک سیستم جامع مورد ارزیابی قرار گیرند. درباره دو مورد اول، مدلهای فراوانی برای اندازه گیری عملکرد کیفی و بررسی دقیق آن ارائه شده که اکثر این مدلها با استفاده از روش رایج گسترش عملكرد كيفيت (Quality Function Deployment) كه به اختصار (QFD) نيز گفته ميشود، ارائه گردیده اند. روشی که در سال 1966 در ژاپن ارائه شد و بر مبنای انتقال و دخیل کردن صدای مشتری (Voice of Customer) در ویژگیهای مهندسی برای یک محصول است. بسیاری از سازمانها از این روش (QFD) تنها برای اندازه گیری اثربخشی و کارایی دو مورد اول، یعنی فرهنگ کیفیت سازمان و کیفیت خدمات پروژه استفاده میکردند تا اینکه در سال 2006 ميلادي، آقاي Lee و همكاران ([1]) با استفاده از QFD مدلی را ارائه کردند تا در یک عملکرد جامع هر سه مورد اشاره شده را اندازه گیری کند. البته این مدل برای شرکتهای طرح و ساخت (DB) و یا مهندسي، تداركات و ساخت (EPC) ارائه شده زیرا همانطور که گفته شد، یکی از مشکلات اصلی روشهای اجرای قراردادی طرح و ساخت (DB) عدم اطمینان از کیفیت مناسب و نبود تضمین کیفیت و کنترل موثر در این نوع قراردادها است. این مدل نه تنها به این شرکتها اجازه میدهد تا عملکرد کیفی خودشان را نظارت کنند، بلکه به کارفرمایان اجازه میدهد تا این شرکتها را بر اساس عملکردشان رتبه بندی نمایند.

شکل 2. ساخت مدل سنجش عملکرد کیفیت محصول

جزئیات ویژگی‌ها و پردازش داده‌ها برای قسمت سمت راست مدل ارائه شده در شکل 2 ارائه شده است. این جزئیات عبارتند از:
الف- ستون اول: این ستون، شامل هشت عامل کیفیت محصول است.
ب- ردیف دوم: این ردیف، شامل سه عامل عملکرد ساخت است.
پ- ماتریس سوم: این ماتریس، نشان‌دهنده قدرت روابط بین نیازها و انتظارات کاربران ساخت، با توجه‌ به عوامل کیفیت محصول ساختمان (ستون اول) و عوامل عملکرد ساختمان در محل در تأسیسات ساخته شده (ردیف 2) است.
ت- ستون چهارم: این ستون، وضعیت فاکتورهای کیفیت محصول ساخت را در شرایط عالی نشان می‌دهد.
ث- ردیف پنجم: این ردیف، دارای وزن‌های اهمیت نرمال شده برای فاکتورهای عملکرد ساخت است.
ج- ردیف ششم: این ردیف، وضعیت فاکتورهای عملکرد ساخت را در شرایط عالی نشان می‌دهد.
چ- ماتریس هفتم: امتیازات (Rij) را با ترکیب ویژگی‌های 1، 3، 4، 5 و 6، مطابق معادله محاسبه مینماید.
ح- سلول هشتم: حداکثر سطح عملکرد کیفیت محصول ساخت در سطح محصول و تحت شرایط عالی، با استفاده از روش تعریف شده در معادله محاسبه می‌شود.
خ- ستون چهارم: این ستون نشان‌دهنده وضعیت فاکتورهای کیفیت محصول ساخت تحت شرایط واقعی در تأسیسات ساخته شده خاص است که توسط کاربران ساخت تخصیص‌ داده‌ شده است.
د- ردیف ششم: این ردیف نشان‌دهنده وضعیت عملکرد ساخت در شرایط واقعی در یک تأسیسات ساخته شده خاص است.
ذ- ماتریس هفتم: امتیازات (Rij) با ترکیب ویژگی‌های 1، 3، 5، 4، و 6 مطابق معادله محاسبه میشود.
ر- سلول هشتم: سطح واقعی عملکرد کیفیت محصول ساخت، تحت شرایط واقعی و با استفاده از روش تعریف شده در معادلات محاسبه می‌شود.

- جهت مطالعه بیشتر، فایلی جهت دانلود قرار داده شده است.

جایگاه این مبانی در آموزش های موسسه ACEMI

در نقشه راه جامع موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور، در سطوح مهارت های سخت (سطح های کارشناسی، اجرایی و ارشد، استراتژی) دوره­ای به نام مدیریت کیفیت طراحی شده است که این مبانی را به شکل جامعی آموزش میدهد. جهت اطلاع از نحوه و تاریخ برگزاری و سرفصل های ارائه شده در این دوره ها می توانید به بخش (تقویم آموزشی مدیریت ساخت و پروژه) در سایت موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.