بررسی چالشهای پیاده سازی مدلسازی اطلاعات ساختمان (BIM) در ایران

در این برنامه که مهندس آريانی میزبان و دکتر علوي پور به عنوان مهمان حضور داشتند، به صورت زنده در اینستاگرام و با موضوع بررسی چالش های پیاده سازی و مدل سازی اطلاعات ساختمان¹ (BIM) در ایران برگزار شد. در ابتدای این گفت و گو مهندس آریانی با اشاره به مشکلاتی که در ایران در رابطه با پیاده سازی و تصورات اشتباهی که در ذهن افراد در رابطه با مدل سازی اطلاعات ساختمان (BIM) شکل گرفته، توضیحاتی ارائه دادند و از دکتر علوی پور درخواست کردند در رابطه با مشکلاتی که در رابطه با این موضوع و راه حل هایی که برای حل این مشکلات وجود دارد، توضیحاتی ارائه دهند. دکتر علوی پور با توجه به درخواست مهندس آریانی مباحثی را مطرح نمودند که در ادامه به مباحث مطرح شده می پردازیم.

¹نکته: اخیرا در کشورمان این موضوع مطرح شده است که به این علت که BIM تنها برای پروژه های ساختمانی نیست، بهتر است از مدلسازی اطلاعات ساخت به جای ساختمان استفاده نماییم. صرف نظر از بکارگیری عبارت "مدلسازی اطلاعات ساختمان" یا "مدلسازی اطلاعات ساخت"، کلمه "ساختمان" در ادبیات فارسی به معنای "ساخت" نیز بکار رفته و خود بیانگر این مفهوم میباشد. به همین علت، در محتوای سایت از عبارت "مدلسازی اطلاعات ساختمان" به صورت کلی استفاده شده است و این موضوع بیانگر قابل کاربرد بودن BIM برای تمامی پروژه های صنعت ساخت نیز میباشد.

چالش های پیاده سازی مدلسازی اطلاعات ساختمان (BIM):
مدل سازی اطلاعات ساختمان (BIM) می تواند کمک های فراوانی به صنعت ساخت در زمینه های گوناگونی نماید، اما باید توجه داشته باشیم که با ظهور مدل سازی اطلاعات ساختمان (BIM) قرار است چه تحولاتی در سیستم های مدیریت پروژه ایجاد شود؟
- در سیستم مستند سازی چه تغییراتی باید ایجاد شود؟
- مدیر پروژه چگونه قصد ایجاد مدل سازی اطلاعات ساختمان (BIM) را در طول چرخه حیات پروژه دارد؟
- چگونه قرار است واحدهای مختلف و طرفین قراردادی در این زمینه و در طول چرخه حیات پروژه با یکدیگر همکاری نمایند؟
- مدلسازی اطلاعات ساختمان (BIM) چه تاثیری بر فرآیند قراردادی و تعهدات خواهد گذاشت؟
- بحثهای مربوط به برنامه ریزی پروژه و مدیریت هزینه چه تفاوتی خواهند کرد و به طور مثال به روز رسانی های برنامه زمانی و یا تغییرات مربوط به زمانبندی مجدد یا تدوین برنامه جبرانی به چه شکلی باید روی مدل BIM اتفاق افتند؟
اینها تنها بخشی از مواردی هستند که با ظهور BIM دچار تغییراتی میشوند و به طور کلی برای ایجاد و مدیریت مدل سازی اطلاعات ساختمان (BIM)، به یک ساختار جامع نیاز داریم. اما متاسفانه در حال حاضر وجود این ساختار در کشور حس نمی شود و ضعف های زیادی در این زمینه مشاهده می شود. یکی از اصلیترین این موانع، بحثهای قراردادی است.
تصور بسیاری بر این است که با یادگیری نرم افزار هایی همانند: Revit و Navisworks و Synchro و .... مدل سازی اطلاعات ساختمان (BIM) را فرا گرفته اند و می توانند این فرایند را پیاده سازی کنند و ابعاد مختلفی مثل (5D,4D,3D) را ایجاد نمایند. اما اگر پروژه مد نظر از لحاظ برنامه ریزی و برنامه زمان بندی، برنامه مناسبی نباشد، اگر مسیر بحرانی غیر واقعی باشد، اگر محدودیت ها را به درستی تعریف نشده باشند، در واقع می توان گفت مدل سازی اطلاعات ساختمان (BIM) کمکی در رفع مشکلات نخواهد کرد و با چالش های قبل از انجام این فرآیند باز هم روبرو خواهیم بود.

برای مثال، در بخش مدلسازی بعد هزینه (5D) برای پیاده سازی این فرآیند، نیاز به بانک های اطلاعاتی داریم. در کشور آمریکا به همین منظور ساختار هایی با نام های (UNIFORMAT, MASTERFORMAT) وجود دارد که در تمام موارد به صورت کد گذاری شده هر ساله ارائه می شوند و به طور مرتب بروزرسانی می شوند که شاید معادل آن را در ایران بتوان به نوعی فهرست بها معرفی کرد. اما سوالی که وجود دارد این است که تا چه میزان فهرست بها دقیق و قابل اطمینان می باشد؟ تا چه میزان می توان از فهرست بها برای برآورد هزینه استفاده کرد؟ آیا ساختارهای فهرست بهایی با ساختارهای این نرم افزارها مطابقت دارد؟ یکی دیگر از زمینه های ایجاد مشکل در همین بخش بروز مینماید. در واقع پیشنیاز این مدلسازی، داشتن ساختار مدیریت مالی و هزینه اصولی است و BIM تنها ما را در مدیریت بهینه کمک مینماید، اما به هیچ عنوان جایگزین ساختارهای اصولی مدیریت پروژه نخواهد بود، بلکه برعکس نیاز به تقویت این ساختارها دارد.

مدلسازی اطلاعات ساختمان (BIM) در ایران:
به طور کلی مدل سازی اطلاعات ساختمان (BIM) بسیار مناسب است و امکان پیاده سازی آن به شکل مناسبی در دنیا و البته کشورمان میتواند وجود داشته باشد، اما باید از لحاظ دانشی به زیرساخت ها و ابزار های مورد نیاز به جهت پیاده سازی این فرآیند آشنا بود و بدانیم که پیشنیاز تمامی این ساختارها، ساختارهای اصولی برنامه ای، هزینه و قراردادی است که نیاز به تغییرات و توجه ویژه در سازمانها دارند. در غیر اینصورت مدل سازی اطلاعات ساختمان (BIM) به سیستمی تبدیل خواهد شد که نه تنها راه گشا نبوده، بلکه می تواند چالش های فراوانی نیز برای پروژه به همراه داشته و باعث افزایش هزینه ها نیز گردد.
در ادامه مهندس آریانی با ابراز تاسف از این موضوع که هنگام وارد شدن هر تکنولوژی به داخل کشور، تکنولوژی مربوطه به بدترین شکل ممکن بین مردم قرار میگیرد و بعدها به مرور زمان یا مسیر اصلی خودش را پیدا می کند یا از چرخه خارج میشود، در مدل سازی اطلاعات ساختمان (BIM) نیز متاسفانه به همین شکل می باشد. باید بدانیم که مدل سازی اطلاعات ساختمان (BIM) قرار نیست مشکلی را به صورت بنیادی حل کند، بلکه مشکلات را آشکار نموده تا امکان حل و بررسی مشکلات را در زمان سریعتر و با هزینه کمتر داشته باشیم و از مشکلات پیش رو اطلاع پیدا کنیم.

در ادامه گفت و گو دکتر علوی پور با بیان این موضوع که یکی از مشکلاتی که از لحاظ ساختاری با آن روبرو هستیم ساختار داخلی کشور است، به این موضوع پرداختند که متاسفانه در ایران از لحاظ ساختار حقوقی دچار مشکلات زیادی هستیم. برای مثال نشریه 4311 که مشکلات بسیار زیادی از لحاظ حقوقی دارد و به دلیل مسکوت ماندن بسیاری از موارد در این نشریه، چالشهای زیادی در زمان استفاده از این نوع قراردادها ممکن است ایجاد شود.
یکی از نکاتی که بسیار حائز اهمیت می باشد این مورد است که نمی توان با ایجاد تعدادی استاندارد و الزام به رعایت آنها سیستم BIM را به شکل موثری ایجاد نمود، بلکه باید با فراهم آوردن مواردی از جمله: آموزش مناسب، فرهنگ سازی مناسب، ایجاد بانک اطلاعاتی مناسب، آماده سازی تیم های پیمانکار و کارفرما و... سعی در پیاده سازی سیستم مورد نظر کرد.

جایگاه این مبانی در آموزش های موسسه ACEMI:
در نقشه راه جامع موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور، دوره های متنوعی در زمینه مدلسازی اطلاعات ساختمان (BIM) طراحی شده است که پیشنیاز همه آنها، دوره نقشه راهی به نام BIM در مدیریت و کنترل پروژه است. برای یادگیری BIM در مدیریت پروژه نیز باید ابتدا دوره های برنامه ریزی پروژه، مدیریت مالی و هزینه پروژه فرا گرفته شوند و سپس در دوره نرم افزاری SYNCHRO و NAVISWORKS نحوه یکپارچه سازی آن آموزش داده شود. در انتها نیز باید قبل از یادگیری مدیریت جامع BIM، مدیریت پروژه به روش اصول ناب (LEAN) فرا گرفته شود.