موضوع تاخیرات در بین مشکلات موجود در پروژهها یکی از مهمترین و پیچیدهترین مشکلات بوده که در کشورمان از حساسیت و میزان بیشتری نیز برخوردار است. اما متاسفانه اگر جستجویی در بین مطالعات انجام شده درباره علل به تاخیر افتادن پروژهها در کشورمان نماییم، متوجه میشویم که مطالعات با کیفیت زیادی در این زمینه وجود ندارد. اگرچه قصد داریم در این مقاله یکی از مواردی را که در سال 2012 میلادی توسط آقای Fallahnejad در صنعت گاز کشورمان انجام شده است را مورد بررسی قرار دهیم (1).
1. تاخیر پروژهها در کشور ایران
در سال 2006، مطالعاتی توسط دولت صورت گرفته است که در آن شرایط و آمار تاخیرات در پروژههای کشور را مورد بررسی قرار داده است.
الف- در انتهای سال 2002، نزدیک به 68 درصد پروژههای این صنعت دچار تاخیر شدهاند.
ب- میزان به تاخیر افتادن این پروژهها به طور میانگین چیزی حدود 76 درصد بوده است.
پ- زمان اجرای این پروژهها به طور میانگین 8 سال بوده که در برآورد اولیه انتظار بر این بوده است که در فاصله 3 الی 5 سال به اتمام برسند.
ت- آمار تاخیرات ناشی از منابع مالی (45.8%)، سیستمهای اجرایی (13.8%)، پیمانکاران (7.6%) را نشان میدهد.
نکته قابل توجه اینجاست که با توجه به نتایج بدست آمده و با بررسی آماری که در این مطالعه انجام شده است، مهمترین دلایل به تاخیر افتادن پروژههای این صنعت، مدیریت نامناسب پروژهها نیست، بلکه همانطور که اشاره شد دلایل تاخیرات به ترتیب ناشی از: منابع مالی، تاخیرات ناشی از سیستم اجرا و پیمانکار عنوان شدهاند. این مطالعه طی ارزیابی که انجام داده است به این نتیجه رسیده که هزینه تمام شده پروژههای این صنعت در انتهای سال 2000 حدود 70 درصد، در انتهای سال 2001 حدود 60 درصد و در انتهای سال 2002 حدود 68 درصد بیشتر از رقم برآورد شده اولیه بوده که این موضوع نیاز به بررسی دقیقی داشته و انتظار میرود مطالعات صحیحی در آینده تدوین گردد.
2. مهمترین دلایل بروز تاخیرات در پروژههای کشور ایران
البته مطالعات محدود دیگری نیز درباره دلایل تاخیرات پروژههای صنعت ساخت انجام شده است که تعداد بسیار کمی از آنها از کیفیت لازم برخوردار است. یکی از آنها توسط دکتر خوشگفتار و اساتیدشان در سال 2010 در دانشگاه مالزی صورت پذیرفته [(1)]، که نتایج جالبی را به همراه داشته است. اگرچه این مطالعه میتوانست از ابزارهای قویتری برای تحلیل دادهها استفاده نماید و نتایج را در معرض تحلیل قویتری قرار دهد، اما همچنان یکی از منابع خوب برای شناخت دلایل تاخیرات در پروژههای ساخت در کشور ایران میباشد. در این مطالعه ابتدا دلایل تاخیرات پروژهها از منابع مختلف جمعآوری شد و به صورت پرسشنامههایی از کارفرماها، مشاوران و پیمانکاران نظرسنجی گردید. در این مطالعه 19 کارفرمای بزرگ دولتی، 27 مشاور بزرگ و با سابقه و 38 پیمانکار با تجربه شرکت کردند. نتایج این مطالعه نشان میدهد که اکثر شرکت کنندگان بر این باورند که مشکلات تامین مالی و عدم پرداخت به موقع بیشترین سهم را در به تاخیر افتادن این پروژهها دارد. مشکلی که دلایل آن به کارفرما باز میگردد.
شکل 1. دلایل بروز تاخیرات در پروژههای کشور ایران و رتبهبندی آنها
در ادامه این مقاله به مهمترین دلایل بروز تاخیرات در پروژههای صنعت ساخت کشور ایران اشاره شده است که عبارتند از:
الف- مشکلات مالی: اتمام سریع و اقتصادی پروژهها تا حد زیادی به در دسترس بودن بودجه و مابع مالی و تزریق آن در زمان مناسب بستگی دارد. تخصیص بودجه کافی قبل از شروع پروژه میتواند بسیاری از مشکلات را در این زمینه حل کند.
ب- برنامه زمانبندی نامناسب: برنامه زمانی، یک فعالیت اساسی و اولیه در مدیریت پروژههای صنعت ساخت است. عدم وجود برنامه مناسب، نبود متخصص برنامهریزی، دخالت در وظایف، عدم وجود برنامهریزی مناسب برای منابع و تجهیزات، برنامهریزی غیرواقعی و... برخی از دلایلی است که در این بخش پروژه را با تاخیر روبهرو میکند.
پ- مدیریت کارگاه: مدیریت کارگاه نقش مهمی در کاهش مشکلات ساخت دارد. پاسخدهندگان میگویند حجم کار زیاد مدیر کارگاه و مدیر پروژه باعث میشود که مدیران نتوانند وظایف خود را به درستی انجام دهند.
ت- مدیریت قرارداد: تأخیر به دلیل مشکلات قراردادی بین کارفرما و پیمانکار رخ میدهد. سایر مطالعات نیز به این نتیجه رسیدهاند که مشکلات قراردادی یکی از مشکلات جدی در پروژههای صنعت ساخت است.
ث- عدم برقراری ارتباط مناسب بین طرفین: این تفکر که پیمانکاران برای کسب سود بیشتر دست به هرکاری خواهند زد، باعث تأثیرات منفی بر روابط پیمانکار و کارفرما گردیده است. در نتیجه، آنها به یکدیگر اعتماد نداشته و محیط کار غیردوستانه میشود.
ج- پیمانکاران جزء: مدیریت کارآمد پیمانکاران جزء (یا دست دوم) میتواند باعث ایجاد حداکثر بهرهوری و در نتیجه اتمام به موقع پروژهها شود. اما گاهی اوقات کارهای رقابتی بین پیمانکاران جزء و پیمانکاران اصلی باعث ایجاد مشکل در سایتها میشود. در نتیجه زمان زیادی در اجرای پروژه تلف میشود.
- جهت مطالعه بیشتر، فایلی جهت دانلود قرار داده شده است.
جایگاه مبانی ارائه شده در آموزش های موسسه ACEMI
در نقشه راه جامع مدیریت ساخت موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور، در سطح مهارتهای سخت دورهای با عنوان (فرآیند جامع آنالیز تاخیرات در پروژه) به صورت جامع ارائه شده است. باید توجه داشت که دورههای "برنامه ریزی، زمانبندی، ارزیابی و کنترل پروژه" و "مدیریت یکپارچه مدیریت مالی، حسابداری و هزینه" و "فرآیند جامع مدیریت اسناد و مدارک" پیشنیازهای این دوره میباشند. همچنین به جهت آشنایی با سایر دورهها و تاریخ برگزاری آنها میتوانید به بخش تقویم آموزشی موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.
