در مقاله تاخیرات همزمان (Concurrent Delays) چیست؟ به تعریف تاخیرات همزمان پرداختیم، اکنون قصد داریم به مسئولیتهای پیمانکار و کارفرما در هنگام وقوع تاخیرات همزمان بپردازیم. در اولین گام مواجه با تاخیرات همزمان، قرارداد بین طرفین بررسی میشود تا مشخص شود که آیا قرارداد به طور واضح نحوه تخصیص مسئولیت برای هرگونه تاخیر همزمان را مشخص کرده است یا خیر.
ممکن است در قرارداد مستقیماً در مورد نحوه برخورد با تاخیرات همزمان اشارهای نشده باشد. بااینحال، برخی از قراردادها ممکن است بیان کنند که در صورت تاخیرات همزمان، هیچیک از طرفین حق دریافت جبران خسارت (مالی) ندارند. برخی قراردادها حتی فراتر رفته و بیان میکنند که در صورت وقوع تاخیر همزمان، نهتنها حق دریافت جبران خسارتی به طرفین تعلق نمیگیرد، بلکه پیمانکار حق تمدید زمان را نیز نخواهد داشت، این مورد یکبند غیرمعمول و یکطرفه است؛ زیرا در صورت وجود بند خسارت تعیینی ناشی از دیرکرد در تحویل پروژه، ریسک قابلتوجهی متوجه پیمانکار میگردد (برای مطالعه بیشتر به مقاله تعیین میزان خسارات تعیینی در صنعت ساخت مراجعه کنید).
چنانچه هیچ بندی در قرارداد در خصوص نحوه برخورد با تاخیرات همزمان اشارهای نکرده باشد، اصل رایج در مراجع بینالمللی صنعت ساخت این است که اگر تاخیرهای ناشی از کارفرما و پیمانکار همزمان بوده و مدتزمان برابری داشته باشند و به طور مساوی مسیر بحرانی پروژه یا تاریخ یکی از رخدادهای کلیدی پروژه را تحتتاثیر قرار داده باشند، پیمانکار حق دریافت جبران خسارت (مالی) ناشی از این تاخیر را نخواهد داشت و کارفرما نیز حق دریافت خسارت تعیینی برای دیرکرد در تحویل پروژه (و یا خسارت واقعی متحمل شده ناشی از این تاخیر) را نخواهد داشت.
در چنین مواردی، معمولاً نیازی نیست که تاخیرات همزمان و به یک اندازه بحرانی باشند. بلکه تداوم تاخیر فعالیتهای روی مسیرهای نزدیک به بحرانی نیز میتوانند تبدیل به تاخیرات بحرانی و همزمان شوند (پس از آنکه مقدار شناوری برای مسیرهای نزدیک به بحرانی استفاده شود).
بنابراین، اگر یک تاخیر در یک مسیر رخ دهد و در یک مسیر موازی تاخیر دیگری به وجود آید و مقادیر شناوری این دو مسیر متفاوت باشد، تعداد روزهای تاخیرات همزمان پس از درنظرگرفتن تفاوت مقدار شناوری این دو فعالیت محاسبه میشود.
انواع حالتهای مختلف تاخیرات همزمان در جدول 1 خلاصه شدهاند که تاثیر نهایی مسئولیتها را در سناریوهای مختلف توضیح میدهد.
جدول 1. سناریوهای مختلف تاخیرات همزمان
ضوابط قانونی در کشورهای مختلف در خصوص نحوه برخورد با مسئولیتها و خسارتهای ناشی از تاخیرات همزمان متفاوت هستند. ضوابط رایج در مورد تمدید زمان و حق دریافت جبران خسارت در جدول 2 خلاصه شده است.
جدول 2. مسئولیتها و خسارتهای ناشی از تاخیرات همزمان
عواملی که بر شناسایی و تعیین میزان تاخیرات همزمان تاثیر میگذارند، عبارتاند از:
- تحلیل تاخیرات همزمان بهصورت Literally (دو رویداد تاخیر با یکدیگر همپوشانی داشته باشند) یا Functionally (دو رویداد تاخیر در یک پنجره زمانی رخ دهند) انجام میشود؛
- همزمانی بر اساس علت تأخیر تعیین میشود یا اثر تاخیر؛
- تاثیر مدتزمان و موقعیت و بازه زمانی تحلیل؛
- ترتیب اضافهکردن یا حذف رویدادهای تأخیر در تحلیل تاخیرات مرحلهای؛
- تحلیل با رویکرد گذشتهنگر انجام میشود یا آیندهنگر (برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله دستورالعمل آنالیز تاخیرات ارائه شده از سوی AACE با نام AACE-29R-03 مراجعه کنید).
طرفین قرارداد ابتدا باید بر اساس مفاد قرارداد به تمدید مدتها، تاخیرات همزمان، تاخیرات موجه، تاخیرات قابلجبران و خسارتهای تعیینی رسیدگی کنند (برای مطالعه بیشتر به مقاله تاخیرات موجه غیرقابل جبران در صنعت ساخت مراجعه کنید). چنانچه قرارداد شامل مفاد مشخصی در مورد این موضوعات نباشند، دستورالعملهای زیر برای رسیدگی به این مسائل ارائه میشود:
1. مسیر بحرانی را بهصورت پنجرهای تحلیل کنید تا تعیین شود آیا پیمانکار محق به تمدید مدت به دلیل تاخیرهای موجه در مسیر بحرانی پروژه میباشد یا خیر.
2. اگر تاخیر واقعی پروژه بیش از میزان تاخیرات موجه پیمانکار باشد، کارفرما ممکن است حق دریافت خسارتهای تعیینی ناشی از دیرکرد در تحویل پروژه (Liquidated Damages) یا در صورت عدم تعیین آن در قرارداد، خسارت واقعی را برای تاخیرهای ناشی از قصور پیمانکار داشته باشد.
3. مسیر بحرانی را بهصورت پنجرهای تحلیل کنید تا تعیین شود آیا پیمانکار به دلیل تاخیرهای قابلجبران در مسیر بحرانی پروژه، در زمان وقوع این تاخیرها، مستحق جبران خسارتهای مرتبط با زمان است یا خیر.
4. اگر پیمانکار بتواند نشان دهد که پروژه به علت قصور کارفرما به تاخیر افتاده و از طرف دیگر کارفرما نیز بتواند نشان دهد که پروژه به طور همزمان به واسطه رویداد تاخیر منتسب به پیمانکار، دچار تاخیر شده است، پیمانکار همچنان میتواند برای کل مدت تاخیر ناشی از قصور کارفرما، مستحق تمدید مدت باشد، مگر اینکه خلاف آن در قرارداد ذکر شده باشد.
5. برای بررسی اینکه آیا رویدادهای تاخیر منتسب به کارفرما واقعاً "علت" تاخیر پروژه بودهاند، لازم است ارزیابی دقیقی صورت گیرد. در این فرایند، ممکن است برخی از علل تاخیر بهرغم وقوع بهصورت متوالی یا موازی، تاثیر یکسانی بر زمان پایان پروژه نداشته باشند. چنانچه تاخیر کارفرما روی مسیر بحرانی نباشد و منجر به تاخیر پروژه نشود، ممکن است پیمانکار مستحق تمدید مدت نباشد و کارفرما میتواند ادعای خسارت تعیینی را داشته باشد.
6. برای بررسی اینکه آیا رویدادهای تاخیر منتسب به پیمانکار واقعاً "علت" تاخیر پروژه بودهاند، لازم است ارزیابی دقیقی صورت گیرد. در این فرایند، ممکن است برخی از علل تاخیر بهرغم وقوع بهصورت متوالی یا موازی، تاثیر یکسانی بر زمان پایان پروژه نداشته باشند. چنانچه تاخیر پیمانکار روی مسیر بحرانی نباشد و منجر به تاخیر پروژه نشود، ممکن است کارفرما مستحق خسارتهای تعیینی نباشد و پیمانکار میتواند ادعای تمدید مدت و جبران خسارت مالی را داشته باشد.
7. اگر ثابت شود که تنها علت تاخیر کارفرما بوده و تاخیر همزمانی وجود نداشته و پیمانکار مطابق الزامات قرارداد اعلانها را ارسال کرده (Notice) و وظیفه خود در قبال کاهش تاخیرات را انجام داده است، میزان تمدید مدت و/یا جبران خسارتهای مرتبط با تطویل اتمام پروژه، باید بر اساس بند تغییرات قراردادی (Change Orders) یا سایر مفاد قراردادی رسیدگی شود و در صورت عدم توافق، بر اساس بند حل اختلاف و داوری (Dispute Resolution and Arbitration) رسیدگی گردد.
8. اگر تاخیر همزمان بهصورت Literally یا Functionally رخ دهد، با تحلیل مسیر بحرانی برای تخصیص تاخیرات، ممکن است پیمانکار به میزان تاخیر همزمان مستحق تمدید مدت باشد، اما هزینهای برای جبران خسارت برای آن بازه زمانی به پیمانکار تعلق نمیگیرد، مگر اینکه خلاف آن در قرارداد ذکر شده باشد.
در این مقاله به سؤالات زیر پاسخ داده شده است
1. مسئولیت پیمانکار و کارفرما در صورت وقوع تاخیرات همزمان چگونه تعیین میشود؟
2. در صورت عدم وجود بند مشخص در قرارداد، چه اصولی برای تحلیل تاخیرات همزمان به کار گرفته میشود؟
3. آیا پیمانکار در صورت تاخیرات همزمان مستحق تمدید مدت یا جبران خسارت مالی است؟
4. چه عواملی بر شناسایی و تعیین میزان تاخیر همزمان تاثیر میگذارند؟
[1] Concurrent Delay Liability and Damages; Richard J. Long , P.E. , P.Eng and Andrew Avalon , P.E. , PSP.
