امروزه تبانی به یک مشکل فراگیر تبدیل شده که گریبانگیر صنعت ساخت نیز شده است. اتفاقی که در مناقصات بسیار رایج بوده و در همه جای دنیا نیز وجود دارد. تبانی پیمانکاران در مناقصات کاری غیراخلاقی و غیرقانونی است و به رفتار تبانی (Collusive Behavior) معروف است. تبانی پیمانکاران در مناقصات میتواند باعث بروز برخی رخدادها گردیده که به ضرر کارفرما و همچنین برخی پیمانکاران (پیمانکارانی که در تبانی نقشی ندارند) شود. این موضوع میتواند عامل بروز اتفاقهای زیر باشد:
الف- کاهش شرکتکنندگان در مناقصه
ب- افزایش میانگین قیمت مناقصات
ج- کاهش انحراف در قیمتهای پیشنهادی
شکل 1. تبانی پیمانکاران در مناقصات
1. نشانههای تشخیص تبانی (Collusive Behavior) پیمانکاران در مناقصات
تبانی پیمانکاران در مناقصات، فضایی غیررقابتی را ایجاد میکند که نه تنها باعث خسارات اقتصادی به شرکتهای دیگر میشود، بلکه در نهایت به ضرر کارفرما خواهد بود. در این مقاله قصد داریم به نشانههایی که باعث تشخیص رفتار پیمانکار در تبانی میشود، بپردازیم. نشانههای تشخیص رفتار پیمانکار در تبانی توسط Department of Justice آمریکا در سال 2010 میلادی، تعیین شده است که میتواند در تعیین این نوع رفتار بسیار کمک کننده باشند. این نشانهها عبارتند از:
الف- یک شرکتکننده همیشه یک مناقصه خاص را برنده شود. این قضیه میتواند شک بر انگیزتر از زمانی باشد که یک یا چند شرکتکننده همیشه با قیمتهای نامتعارف در مناقصات شرکت میکنند و هرگز برنده مناقصه نمیشوند.
ب- یک گروه یکسانی از شرکتکنندگان همیشه در مناقصات شرکت میکنند و افرادی که در این گروه هستند، پایینترین قیمتها در مناقصه را ارائه مینمایند.
پ- بعضی رقمهای پیشنهادی بسیار بالاتر از برآورد مهندسی و یا رقمهای پیشنهادی قبلی هستند که توسط شرکتکنندگان برای یک نوع یکسان پروژه با شرایط یکسانی ارائه گردیده است.
ت- پیمانکاران با تعداد کمتری، نسبت به حالت عادی در مناقصه شرکت کردهاند.
ث- شرکتکنندهای که رقم پیشنهادی آن در برخی مناقصات بسیار بالاتر از مناقصات دیگر است، به صورتی که نتوان تفاوت قابل درکی برای این تفاوت هزینه یافت.
ج- زمانی که یک شرکتکننده جدید و یا نا آشنا در مناقصه شرکت کند و قیمت پیشنهادی افت کند.
چ- زمانی که برنده مناقصه شرکتهایی که در مناقصه حاضر بودند و شکست خوردند را به عنوان پیمانکاران جزء خود (subcontractor) انتخاب نماید.
موارد فوق تنها برخی از نشانههایی هستند که باعث تشخیص رفتار تبانی پیمانکار در مناقصه خواهد شد و همچنین شایان ذکر است که این موارد دلیل قطعی بر وجود رفتار تبانی (collusive behavior) نبوده، ولی نشانههایی هستند که باید در صورت مشاهده به آنها شک نمود. اگرچه به این علت که رفتار تبانی (collusive behavior) میتواند حالتهای بسیار زیادی را در بر بگیرد و ایجاد یک مدل که بتواند انواع حالتهای مختلف را در خود جای بدهد کاری دشوار است، اما در سالهای اخیر مطالعات مهمی صورت گرفته که توانسته مدلهایی را برای این امر ارائه نماید.
2. مدل تشخیص رفتار تبانی
با توجه به ویژگیهای خاص صنعت ساخت و قوانین رایج بر فرایند مناقصه، باید بتوان مدلی را توسعه داد که پیمانکارانی که قصد تبانی دارند را در صنعت ساخت شناسایی نمود. در صنعت ساخت، مناقصهگران، با محاسبه هزینههای احتمالی خود و با در نظر گرفتن پیشنهادات شرکتهای دیگر، یک پیشنهاد بهینه را تعیین و ارائه میکنند. در سال 2012 میلادی، آقای Chotibhongs و همکاران، مدلی را برای تشخیص رفتار تبانی پیمانکار ارائه کردهاند [(1)]. مدل پیشنهادی در شکل 2 نمایش داده شده است.
شکل 2. مدل پیشنهادی برای تحلیل تبانی.
- جهت مطالعه بیشتر فایل مقالهای جهت دانلود قرار داده شده است. مقالهای که مدلی را برای تشخیص رفتار تبانی (collusive behavior) ارائه کرده و در پروژههای واقعی مدل خود را تست نموده است.
جایگاه مبانی ارائه شده در آموزش های موسسه ACEMI
در نقشه راه جامع مدیریت ساخت موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علویپور، در سطح مهارتهای سخت (کارشناسی - اجرایی و ارشد - استراتژی) و در سطح مهارتهای نرم دورههای جامعی دیده شده است که در بخشهای مختلف به آموزش این مبانی، بخصوص در دوره استراتژی قرارداد سطح ارشد میپردازد. همچنین به جهت آشنایی با دورهها و تاریخ برگزاری آنها میتوانید به بخش تقویم آموزشی موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.
