نقشه راهی برای یکپارچه سازی BIM در چرخه حیات مدیریت پروژه

امروزه مدیریت پروژه ها به یکی از ارکان اصلی برای کاهش هزینه های پروژه و مدیریت موفق برای رسیدن به نتایج تعیین شده تلقی میگردد. صنعت ساخت نیز یکی از این صنایع بوده که به مدیر پروژه نیاز فراوانی دارد. این حساسیت حتی میتواند در پروژه های صنعت ساخت بالاتر بوده و پیچیدگیها، ریسکها و مقیاس بزرگ پروژه های صنعت ساخت باعث ایجاد الزام برای مدیریت پروژه های این صنعت گردد. یکی از این موارد را میتوان مدل سازی اطلاعات ساختمان¹ (BIM) عنوان کرد که به کمک مدیران پروژه آمده است. مدل سازی اطلاعات ساختمان (BIM)، تیم مدیریت پروژه را قادر می سازد تا پروژه را از طریق رویکرد مشارکتی مدیریت نموده و BIM می تواند نقش مهمی در بهبود نتایج پروژه و مدیریت پروژه ایفا کند. اما باید اشاره نمود که با وجود همه این مزایا، چالشهای زیادی در پیاده سازی BIM وجود دارد که در ادامه به بررسی برخی از آنها پرداخته ایم.

1. چالش های پیاده سازی BIM

یکی از چالش های پیاده سازی BIM، ادغام BIM و سیستم و رویه های مدیریت پروژه به صورتی سنتی است. مواردی که باعث ایجاد موانع زیادی شده که برخی از آنها عبارتند از:
الف- عدم وجود نگاه مثبت نسبت به BIM
ب- عدم اطمینان از مزایای BIM در پروژه ها
پ- مدیریت ضعیف فناوری و عدم دسترسی کافی به تکنولوژیها
ت- پشتیبانی سیستماتیک ناکافی مدیریت پروژه ای در ترکیب با BIM
ث- عدم وجود دانش قراردادی کافی در زمان استفاده از BIM
ج- عدم وجود نیروهای متخصص در زمینه بکارگیری BIM
چ- وجود ساختارهای سنتی تامین پروژه
ح- عدم آشنایی طرفین قراردادی با BIM
خ- عدم وجود آموزشهای کافی در راستای یکپارچه سازی مدیریت پروژه و BIM

اما نکته ای که در شرایط فعلی بسیار حائز اهمیت است، آنست که از لحاظ مدیریتی و با توجه به ساختارهای قبلی، روشهای اجرای پروژه اعم از طراحی-مناقصه-ساخت (DBB)، طرح و ساخت (DB/EPC)، مدیریت ساخت (CM) و ...، چگونه باید BIM را در این چرخه حیات پروژه وارد نموده و به صورت بهینه در فازهای مختلف استفاده نمایند؟ از آنجا که موفقیت BIM معطوف به نحوه بکارگیری آن و ایجاد ارتباط بهینه بین ذینفعان مختلف پروژه است، اهمیت یکپارچه سازی این روش در طول فازهای مختلف پروژه یکی از نکات ضروری است که در این چند سال اخیر توجه ویژه ای به آن گردیده است. به طور مثال راهنمای مدیریتی BIM که از طرف انجمن مدیریت ساخت آمریکا (CMAA) ارائه شده است یکی از موارد مهم و پرکاربردی است که شرکت های آمریکایی برای پیاده سازی BIM از آن استفاده مینمایند. البته باید اشاره نمود که اصول مدیریت پروژه به روش ناب (Lean Project Management) نیز یکی از پیشنیازهای اصلی در جهت پیاده سازی این ساختار تلقی میگردد. 

2. نقشه راه یکپارچه سازی BIM

در سال 2018 میلادی در چین، مطالعه جالبی توسط آقای Xiaozhi Ma و همکارانش صورت گرفته تا به ارائه یک نقشه راه برای یکپارچه سازی BIM در طول چرخه حیات پروژه بپردازد ([1]). در واقع، این مطالعه 5 محدوده اصلی را در نظر گرفته که به شرح زیر هستند:
الف- یکپارچه سازی جریان اطلاعات BIM
ب- زنجیره مدل BIM
پ- جریان کار BIM
ت- محیط سازمانی BIM
ث- سیستم مدیریت اطلاعات پروژه (PMIS) مبتنی بر BIM
این مطالعه سعی میکند با کمک پنج محدوده معرفی شده فوق، محدوده مشخصی را برای یکپارچه سازی ارائه نماید.

شکل 1. خلاصه مفهوم چارچوب مفهومی

با توجه به اینکه BIM مجموعه ای از جزئیات و عناصر را شامل می شود، ایجاد یک چارچوب می تواند در اجرای سیستماتیک BIM در پروژه ها بسیار تاثیرگذار باشد. از طرفی، این مدل به صورت یک مطالعه موردی ارزیابی گردیده که نتایج جالبی نیز به همراه داشته است. به طور مثال، نحوه برقرار کردن ارتباط بین اطلاعات مورد نیاز و امکانات نرم افزارها در شروع پروژه؛ اقدامات دائمی برای توسعه؛ اصلاح و در نهایت تحویل اطلاعات بدست آمده از مدل BIM؛ یکپارچه سازی بین اهداف پروژه و اهداف BIM، عمده چالشهای مورد بررسی محققان این مدل بوده که سعی شده است به نوعی با مدل ارائه شده برطرف گردد.

شکل 2. نقشه راه BIM در چرخه حیات پروژه.

اگرچه این مطالعه یک چارچوب مفهومی خوبی را در فازهای مختلف طراحی، مناقصه و ساخت و بهره برداری ارائه نموده، اما جزئیات اجرایی آن مورد بررسی قرار نگرفته و به مطالعات آتی موکول گردیده است. مواردی که با تغییر شرایط سازمان ها نیز میتوانند دستخوش تغییراتی شده و باید در مطالعات آتی مورد توجه قرار گیرند. 

- جهت مطالعه بیشتر و آشنایی با مدل ارائه شده، فایلی جهت دانلود قرار داده شده است.

نکته 1: اخیرا در کشورمان این موضوع مطرح شده است که به این علت که BIM تنها برای پروژه های ساختمانی نیست، بهتر است از مدلسازی اطلاعات ساخت به جای ساختمان استفاده نماییم. صرف نظر از بکارگیری عبارت "مدلسازی اطلاعات ساختمان" یا "مدلسازی اطلاعات ساخت"، کلمه "ساختمان" در ادبیات فارسی به معنای "ساخت" نیز بکار رفته و خود بیانگر این مفهوم میباشد. به همین علت، در محتوای سایت از عبارت "مدلسازی اطلاعات ساختمان" به صورت کلی استفاده شده است و این به معنای قابل استفاده بودن BIM در تمامی پروژه های ساخت نیز میباشد.

جایگاه مبانی ارائه شده در آموزش های موسسه ACEMI

در نقشه راه جامع موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور،محدوده دانشی جداگانه ای تحت عنوان مدلسازی اطلاعات ساختمان  (BIM) طراحی شده است که پیشنیاز همه آنها، دوره نقشه راهی به نام  BIM در مدیریت و کنترل پروژه است. بعد از آنکه این مبانی پایه ای را فرا گرفتید، برای تکمیل دانش خود در زمینهBIM  در مدیریت پروژه، باید دوره های برنامه ریزی پروژه و مدیریت مالی و هزینه پروژه  را فرا گرفته و نحوه یکپارچه سازی این مبانی را به کمک نرم افزارهای Navisworks و Synchro بیاموزید. سپس در دوره آموزش مدیریت BIM در پروژه و دوره استراتژی مدیریت BIM نحوه پیاده سازیBIM  از نگاه مدیریت پروژه را طی یک فرآیند کامل خواهید آموخت. جهت مشاهده دوره های آموزشی موسسه می توانید به بخش تقویم آموزشی مهندسی و مدیریت ساخت در سایت موسسهACEMI  مراجعه نمایید.