به جهت افزایش رقابت پذیری، سازمانها نیازمند کاهش هزینه ها با الگوی بهبود کیفیت در ارائه خدمات خود هستند. این موضوع، بخصوص در شرایط کمبود منابع مالی میتواند موضوعی مهمتر بوده و سازمانها را از لحاظ رقابت پذیری در وضعیت بهتری قرار دهد. اما آیا این اتفاق تاکنون به شکل موثری در دنیا رخ داده است؟ هنری فورد (Henry Ford) را می توان به عنوان اولین شخصی معرفی کرد که در سال 1913 میلادی در هایلند پارک (Highland Park)، فرآیند تولید را یکپارچه نمود. فورد موفق شد تمام گام های تولید را با استفاده از ماشین آلات و تجهیزات مورد نیاز، ساخت و مونتاژ قطعات، بر اساس توالی فرآیند تولید، در چند دقیقه انجام داده و قطعات با کیفیت مناسب را به صورت مستقیم به خط مونتاژ انتقال دهد. فورد با این روش یک تحول انقلابی در سیستم تولید آمریکا ایجاد کرد. تفکری که بعدها به عنوان تفکر ناب شناسایی شده و اصول آن (اصول ناب) در پروژه ها و صنعت ساخت نیز وارد شد.
شکل گیری تفکر ناب (Lean)
بعد از جنگ جهانی دوم، شخصی به نام ای جی تویودا (Kiichiro Toyoda) که در ابتدا در زمینه تولید ماشین آلات نساجی در ژاپن مشغول به فعالیت بود، با توجه به نیاز کشورش ژاپن اقدام به انجام کاری متفاوت نمود. تویودا در آن زمان به وسایل نقلیه موتوری به همراه مهندس خود به نام (Taiichi Ohno) برای تحقیق و بررسی صنعت خودرو و کسب تجربه به کشور آمریکا سفر کرد. آن ها بعد از بررسی های فراوان و مقایسه وضعیت خود با شرکت های فعال در کشور آمریکا و سیستم تولیدات انبوه در این کشور، به شیوه جدیدی از تولید دست پیدا کردند که امروزه این شیوه را به نام تفکر ناب (Lean) میشناسیم. آن ها به این نکته دست یافتند که با ایجاد یکسری از نوآوری های ساده، می توان فرآیند تولید را بهبود بخشید و تنوع گسترده ای از محصولات را با ایجاد ارزش، کیفیت بالا و حذف اتلافات ارائه نمود. بعد از آن بود که آن ها این تفکر را در شرکت خود با نام تویوتا (Toyota) پیاده سازی کردند. شرکت تویوتا، پیشرو تفکر ناب در جهان، امروزه به عنوان یکی از بزرگترین خودروسازان جهان از نظر فروش محصول تبدیل شده است. نتیجه تفکر ناب (Lean) در شرکت تویوتا با موفقیت آن شرکت همراه بوده که باعث گردید از رقیب های قدرتمند و قدیمی خود پیشی گیرد.
شکل 1. تاریخچه تفکر ناب (Lean)
1. اهداف تفکر ناب (Lean)
سیستم ناب به جهت دستیابی به اهداف مورد نظر خود به طور موثر توسعه یافت. این اهداف عبارتند از:
- بهترین کیفیت محصول
- کمترین هزینه در تولید محصول
- کوتاه ترین زمان تولید محصول
- حذف ضایعات در مراحل تولید
- ایجاد ارزش در محصول
امروزه این تفکر در بسیاری از کشور ها و در بسیاری از مسائل، بخصوص پروژه های صنعت ساخت مورد استفاده قرار می گیرد.
2. پیاده سازی اصول تفکر ناب (Lean)
برای پیاده سازی تفکر ناب (Lean)، باید گامهایی در بخشهای مختلف طی شود تا ما را به تفکر ناب در سازمان رسانده و مزایای رقابت پذیری بالا را به همراه داشته باشد. این گامها در ادامه شرح داده شده اند.
- شناسایی ارزش (Identify Value): تفکر ناب با اصل ایجاد ارزش آغاز می شود که این ارزش تنها از سوی مشتری مشخص خواهد شد.
- ترسیم جریان ارزش (Map the Value Stream): در اصل دوم باید جریان ارزش شناسایی شده و همه مراحل موجود در جریان ارزش برای تمامی خانواده های محصولات تولیدی مشخص گردد. در صورتی که فعالیتها در این فرآیند ایجاد ارزش ننمایند، در صورت غیرضروری بودن، حذف شده و در صورت ضروری بودن، بهبود می یابند.
- ایجاد جریان (Create Flow): در اصل سوم باید کلیه مراحل ایجاد ارزش به ترتیب و بدون ایجاد وقفه دنبال شده تا نتیجه نهایی (محصول با کیفیت) ایجاد شود. در این مسیر حذف اتلافات نقش کلیدی را ایفا مینماید.
- ایجاد ساختار کشش (Establish Pull): در اصل چهارم با برنامه ریزی به سبک Pull مواجه بوده و فرآیند ایجاد شده در گام سوم باید به صورت جریان واحد و سبک برنامه ریزی Pull اجرا شود.
- بهبود دائمی و حرکت به سمت کمال (Seek Perfection): در اصل پنجم باید پیوسته به دنبال بهبود بود تا بتوان همیشه با استفاده از کمترین هزینه، به بهترین کیفیت و کمترین اتلافات دست پیدا نمود. این همان مفهوم بهبود دائم (Continuous Improvement) برای حرکت به سمت کمال است.
شکل 2. گامهای پیاده سازی تفکر ناب (Lean)
اینکه این مبانی چگونه میتوانند در پروژه ها و بخصوص در پروژه های صنعت ساخت به کمک ما بیایند، موضوعی است که در مقالات بعدی به آنها پرداخته شده است.
جایگاه مبانی ارائه شده درآموزش های موسسه ACEMI
در نقشه راه جامع موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور، دوره ای در سطح مهارت های سخت با عنوان اجرا و مدیریت پروژه به روش اصول ناب ارائه شده است که به صورت کامل و جامع روش پیاده سازی اصول ناب در پروژه های صنعت ساخت را ارائه میدهد. قابل ذکر است که پیشنیاز این دوره، دوره ای با عنوان فرآیند یکپارچه برنامه ریزی، زمانبندی، ارزیابی و کنترل پروژه است. کلیه آموزش ها در این موسسه به نحوی ارائه خواهند شد که به صورت اجرایی قابلیت پیاده سازی این ساختارها در پروژه ها وجود داشته باشد. به جهت مشاهده تاریخ و نحوه برگزاری تمامی دوره ها می توانید به بخش تقویم آموزشی مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.
