یکی از مواردی که بر روی پیشنهاد و قیمت مناقصه اثرگذار است، ذخیره احتیاطی است که پیمانکار به دلیل ادعاهای محتمل در نظر می‌گیرد. اگرچه این موضوع ممکن است باعث افزایش رقم مناقصه گردد، اما استفاده از روش‌های حل اختلافی چون روش شورای حل اختلاف (Dispute Review Boards) می‌تواند از یک سوء باعث کاهش رقم پیشنهادی پیمانکار و از سوی دیگر افزایش هزینه‌های پروژه گردد. موضوعی که استفاده از DRB در تمام پروژه‌ها را توجیه‌آور نمی‌نماید.
1. شورای حل اختلاف
یکی از روش‌های حل اختلاف در پروژه، شورای حل اختلاف (Dispute Review Boards) است. این روش، روشی نسبتاً جدیدتر است و در بسیاری از قراردادها به شکل مناسبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش کارفرما و پیمانکار به‌محض امضای قرارداد، یک هیئت سه‌نفره را منصوب می‌کنند. هیئتی که یک نفر آن توسط کارفرما، یک نفر توسط پیمانکار و یک نفر نیز توسط هر دو انتخاب می‌گردد. این هیئت در فرایند اجرا دخالتی ندارد، اما معمولاً با برگزاری جلساتی در طی یک الی دومرتبه در ماه از فرایند پروژه و روند گزارش‌ها آگاه خواهد شد تا در زمان بروز اختلافات بتواند تشخیص مناسب و سریع‌تری را داشته باشند. این هیئت معمولاً از طرفین درخواست می‌نماید تا شواهد و استدلال‌ها را ارائه داده و سپس یک گزارش مشورتی کتبی در مورد ماهیت اختلاف صادر می‌کند. بسته به شرایط توافق طرفین، یافته‌های شورای حل اختلاف ممکن است الزام‌آور یا غیرالزام‌آور باشد. در واقع، اکثر توصیه‌های شورای حل اختلاف غیرالزام‌آور هستند.
اگرچه این روش یک روش جدیدتر و رایج‌تری نسبت به سایر روشها است، اما همچنان این روش نیز دارای مزایا و معایبی است که نیاز به بررسی بیشتری خواهد داشت. یکی از این موارد، تأثیراتی است که اتخاذ این روش بر روی قیمت مناقصه خواهد داشت.
شکل 1. شورای حل اختلاف
بررسی اینکه در این روش، آیا انگیزه‌ای برای کاهش قیمت پیشنهادی مناقصه از طرف پیمانکار خواهد بود و یا خیر، سال‌هاست در آمریکا موردمطالعه فراوانی قرار گرفته است. در یکی از این مطالعات جالب که توسط Harmon انجام شده، به ارزیابی مسائل هزینه‌ای اتخاذ این روش پرداخته شده است ([1]).
این موضوع که آیا افرادی که در پروژه‌ها به فعالیت می‌پردازند بر این باور هستند که اتخاذ این روش باعث کاهش رقم پیشنهادی مناقصه از سوی پیمانکار و ذخیره منابع مالی برای کارفرما خواهد شد، یکی از مواردی است که مطالعه Harmon بر آن متمرکز بوده و واقعیت آن را بررسی نموده است.
اگرچه روش DRB می‌تواند هزینه جدیدی بر کارفرما تحمیل نماید، اما ازآنجاکه این روش می‌تواند از ورود اختلافات به مراحل بالاتر و قضایی جلوگیری نماید، هم از لحاظ زمانی و هم از لحاظ هزینه‌ای اثرات مثبتی را برای کارفرما به همراه خواهد داشت.
2. نتایج مطالعه
در مطالعه‌ای که Harmon انجام داده است، سعی شده است که با تهیه پرسش‌نامه‌هایی و ارسال آن به روش‌های پستی و ایمیلی به افراد فعال در پروژه‌های پیچیده (کارفرمایان، پیمانکاران، حقوق‌دانان، مهندسان مشاور و مدیران پروژه)، اطلاعاتی را جمع‌آوری نموده و سپس با کمک روش‌های آماری (با استفاده از SPSS) به تحلیل داده‌ها و نتیجه‌گیری بپردازد. اگرچه این مطالعه در آمریکا انجام شده است و برای نتیجه‌گیری در سایر کشورها نیاز به بررسی مجدد خواهد داشت، اما نکته جالب آن است که این مطالعه بر عکس مطالعات قبلی به این نتیجه رسیده که درصد بسیار کمی از پروژه‌ها هستند که اتخاذ روش شورای حل اختلاف (DRB) باعث کاهش رقم مناقصه آنها خواهد شد.
در این مطالعه به این موضوع اشاره شده است که کاهش هزینه‌ها و ذخیره منابع مالی برای کارفرما لزوماً نباید در مرحله مناقصه بوده و اتخاذ روش شورای حل اختلاف (DRB) می‌تواند باعث ذخیره منابع مالی در فازهای اجرایی گردد. اگرچه، اتخاذ روش شورای حل اختلاف (DRB) بالاترین رضایت را در بین شرکت‌کنندگان در این مطالعه ایجاد نموده و آنها بر این باورند که اتخاذ این روش یکی از عوامل موفقیت پروژه خواهد بود.
در نهایت بر اساس نتایج این مطالعه، این روش نمی‌تواند به‌تنهایی باعث کاهش رقم پیشنهادی مناقصه گردیده و عوامل بسیار دیگری وجود دارند که این اثر را بی‌تأثیر می‌نمایند.
- جهت مطالعه بیشتر، فایلی جهت دانلود قرار داده شده است.
جایگاه این مبانی در آموزش‌های موسسه ACEMI
در نقشه راه جامع موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور، دوره‌ای در سطح مهارت‌های سخت با عنوان (مدیریت ادعا و اختلافات در طول چرخه حیات پروژه) ارائه شده است که به‌صورت کامل با نحوه مدیریت ادعا و حل اختلافات در طول چرخه حیات پروژه و انواع روش‌های حل اختلاف آشنا خواهید شد. همچنین کلیه آموزش‌ها در این موسسه به نحوی ارائه خواهند شد که به‌صورت اجرایی قابلیت پیاده‌سازی در پروژه‌ها و سازمان‌های پروژه محور را خواهند داشت. به جهت مشاهده تاریخ و نحوه برگزاری تمامی دوره ها می توانید به بخش تقویم آموزشی مهندسی و مدیریت ساخت علوی پور مراجعه نمایید.
[1] Harmon, K. 2004. Dispute Review Boards Effects on Bid Prices. AACE.
دانلود جزئیات این مقاله
